Talk:Defence of Korcula (part two)

Antonii Rosanei Corcyrae Melenae Opus Assiduis percontationibus eorum, qui conservationem opiduli Corcyrae Melenae Patriae meae miram quidem, et divino adscribendam Numini admirantes, seriem tam praeclari facinoris toties a me repetunt, hoc brevi comentariolu [rukopisu prepravljeno iz "compendiolo“] satisfacere decrevi. Tu tantum Diva Virgo Mater, cujus opem firma fide credimus nobis eo in praelio certissimam adfuisse, sicuti servulum non es dedignata in iis omnibus dirrigere, ita quoque manum, et calamum per veritatis semitas in tua praeconia, et gratiarum actiones precor deducito.

Selimus, perfidus Turcarum Tyrannus, Othomanicae fraudis[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "grandis“, non ut Solimanus pater dissimulator, sed ex professo haeres, et alumnus faedifrago bello Venetis Cyprum pene totam ***[ERROR: no reftable :]totam *** Famagustam Z: totam praeter Famagustam D Famagustam jam anno ante ademerat, rebusque secundis elatus classem innumerabilem ex Helesponto, et aliis tam Aphricae, et Asiae, quam Europae natalibus[ERROR: no reftable :]natalibus Z: navalibus Dad Euboeam Calendis Maii convenire jussit. Ibi dum epibatis militibus ac remigibus caeterisque necessariis reliquum classis instruitur Alli Bassa emenso bis in eundo, et redeundo Carpathio cum delectis sexaginta triremibus praesidioque cum anona Leucosiae dimisso, ad Calendas Iunii rediens, pene trecentas alias levioris pernicitatis naves praeter onerarias sub altero ductore Pertavú nominato optime munitus offendit, easque in Christianorum damna praesertim Venetorum educit. Fama apud nostros de hujusmodi classe crebrescebat, trepidabaturque passim a nostris. Turcae vero in confinibus in dies graviora minabantur.[ERROR: no reftable :]minabantur. Tamen Z: minabantur. Res Veneta in maximum discrimen deducta erat. Tamen...D Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii Columnae nutantes Venetos confirmavit, et ad confoederationem suam una cum Hispaniarum Rege Philippo II contra Turcas optimis conditionibus vix post Idus Maii protraxit[ERROR: no reftable :]protraxit Z: pertraxit D. Segniter quidem ea confoederatio compacta est cum ab anno praeterito de ea captum fuerit tractari in causa fuerant suspitiones seditionum[ERROR: no reftable :]captum fuerit....seditionum Z: captum facit tractari. In causa fuerant suspiciones conditionum.. Classis Veneta erat copiosa, sed dissipata pars in Creta sub Marco Quirino, et Antonio Canali insulam custodiebat, altera major Imperatorem rerum maritimarum Sebastianum Venerium, et Augustinum Barbadicum ejus legatum secuta se receperat in Sciciliam, Messanae operiens[ERROR: no reftable :]operiens: aperiens Z 3 ex Hispania Philippae classis adventum. Interim hostis, quacunque ingrediebatur, totum pelagus[ERROR: no reftable :]pelagus: pelagis Z velorum linteis contegebat, quocunque applicabat praedas agebat, incendia, et sanguinem miscebat. Citheron insulam pene totam devastavit[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "devastasit“, Rethimum Urbem Dictaeam ab incolis destitutam cum nobilissimis aedibus succendit, et inde delitiosissimam Cretici litoris oram cum aliquot interioribus pagis funditus delevit abductis ultra mille captivis. Zacyntum, et Cephaloneam cladibus innumeris affecit, suburbia, et pagos concremavit, et incolas praeter paucos in arcibus inclusos in servitium abduxit. Corcyrae portus, et litora, ac vicos, quamvis non impune vexavit. Triremium nostrarum Barbadicam Jadertinam, et Tronam vix elapso Chersano Nicolao Drasio dum hostilem explorarent classem deinde etiam tres onerarias naves cum militibus, et armamentis oppressit. In Epiro Alchinium, quod ab exercitu necquicquam oppugnabatur per deditionem a Sarra Martinengo servari non posse praevidente recepit. Antibarim quoque nullis prorsus vexatam armis simili deditione suscepit, in hoc tantum fide servata, quod Sarram et Praetores Alchiniensem, et Antibarensem cum paucis Ragusii exponi fecit. Caeteros tum milites, tum oppidanos praesertim qui abire juxta condictum volebant captivos remigio addixit. Quin et Alchiniensium plerique eo ***[ERROR: no reftable :]eo *** nequicquam Z: eo quo se nequicquam D nequicquam tuerentur miserime trucidati sunt, aliis vero, qui se quietos in Turcarum ingressu continuerant, dimissi sunt vitam in patria nece miserabiliorem degere.

Antequam haec in sinu Adriatico ab hostili classe gererentur, ecce repente ad quartum nonas Augusti praedones nostri, quos Illirico vocabulo Usocos [ERROR: no reftable :]sc. Uscocos, idest transultores, seu potius transfugas appellare solemus redeuntes ab Epiro nobis Meleneis nuntiarunt, Alchinium esse in periculo ab exercitu terrestri seque in pelago vidisse multitudinem velorum non procul ab Alchinio, et vix evasisse, neque scire, quae vela sint, suspicari tamen esse Caracosiam piratam cum lintribus celocibus ***[ERROR: no reftable :]celocibus *** et aliis Z: celocibus Nicoparonibus et aliis D et aliis expeditis piraticis remigiis. Postero die quidam Perastini (quae natio est degentium in pago Perasti prope Rizanum) in scapha, relicta majori nave, remigio elapsi retulerunt, esse classem Turcicam sub Alchinio, seque praecipiti fuga consuluisse. Neque tamen eis 4 fidem praestitimus: non enim credi posse videbatur ausuram hostilem classem intima sinus nostri penetrare dimissa post tergum Christianorum classe, suspensi tamen animo in terrores, et extrema quaeque diffluebamus, nec erat praesto ulla consilii capiendi ratio. Perastini quotquot erant intra nostra moenia ad hoc primum nuntium omnes usque ad unum conscenderunt lembos, et in interiora navigarunt. Adfuit celox Butuanorum pridie Nonas Augusti, nuntians suos cives universos incensa sponte patria sese intra Catharum a quibusdam auctoribus Ascrivii nomine nuncupatum recepisse, Alchinium oppugnari a terrestribus copiis, supervenisse totam classem hosticam, captumque vereri Alchinium. Subsecuti sunt rumores incerti ex Epidauro Illyrica, quae hodie Ragusium dicitur adijcientes deditionem Antibarensium, et Cathari periculum, ac totius Illyrici perniciem.

Est ara moenibus innixa juxta portam australem Deiparae Virgini, et Divo Bartholomaeo a majoribus nostris ob rem in festo excoriationis suae bene gestam in Aragoniam classem dedicata sacrificulum tantum cum duobus, vel tribus ministris fornice protegens opere trabali cancellato ab area publica seclusa. Ibi quotannis ipso die Nonarum Augusti summo mane solet universus populus ad beneficia Virginis Dei Matris ob mirificam in exquiliis nivem recolenda convenire. Dum igitur ibi de mane sacra fiebant innuit[ERROR: no reftable :]Dum...innuit Z: Dum igitur ibidem de more sacra fierent innuit D Praetor Vicario Episcopi, ut populum perterritum, ac trepidantem cohortaretur esse bono animo, Vicarius alteri sacerdoti id mandavit. Ille se excusans[ERROR: no reftable :]ispravljeno iz "exscusans“ Archidiaconum aVicario requiri ad id opus curavit. Is non detrectans onus ex tempore dicturus ope Dei intra semetipsum implorata, et aperto psalmorum libro, quem in manu tunc habebat forte in illa verba psalmi 61 [tunc][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit incidit. Duo haec audivi, potestas Dei est, et tibi Domine misericordia.

Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres, Fratres, ac filioli in Christo dilectissimi. Audistis inquam Davidis sententiam a me modo praelectam. Considerate quaeso in ea Dei duas potissimas virtutes, 5 quarum altera nihil divinae majestati impossibile esse testatur altera solum nostri commiserationem illi tribuit, quam ipse Deus in nos sit misericors[ERROR: no reftable :]tribuit...misericors Z: tribuit, ut nemo hominum in se ipsum magis pius esse possit, quam ipse Deus in nos sit misericors. D. Certe video vos in utraque consideratione una mecum defficere. Parcite charissimi si dissimulatione in verbis nulla utor. Res et tempus omnem fictionem ablegavit. Vereor equidem ne hoc tanto terrore, quem ex hostibus suscepimus, Dei indignationem provocemus. Si enim Deum misericordem fatemur, si omnipotentem credimus, quid est, quod hostes non minus Dei, quam nostros magis timemus, quam ipsum Deum? An eos suspicamur Deo potentiores? Absit hoc a nobis, qui Deum omnia quaecumque velit in coelo, et in terra facere confitemur. An forte divinam pietatem a nobis aversam veremur? Hoc quidem suspicari licet, ita tamen, ut nemo nostrum desperet nobis ipsis potestatem ab eodem Optimi Maximi [ERROR: no reftable :]Optimi Maximi Z: Optimo Maximo D fieri commiserationis suae recuperandae. Nunquam misericordiae suae potest oblivisci Deus. Nos sumus, qui inter pietatem divinam, et nostram imbecillitatem obicem scelerum interponimus, ne auxilium divinae gratiae super inutiles servos descendat. Sublato hoc obice statim praesto est superna clementia. Atqui ex ejus munere in nostra manu est hunc ipsum obicem tollere. Convertatur unusquisque nostrum a via sua mala et revertatur ad Dominum per cordis contritionem, oris confessionem et operis satisfactionem et Dominus convertetur ad nos et miserebitur nostri in multitudinem miserationum suarum. Puerile, imo foemineum est plorare propter metum suplitii de nobis in expiationem scelerum nostrorum sumendi. Piae nostrae lacrymae forent si postposito suplitii pavore expectantes alacri animo, sive mortem, sive servitutem, sive profligationem, seu quodcunque aliud poenae genus in nos divina providentia decreverit in satisfactionem peccaminum nostrorum lacrymaremur, id potissimum, quod divinam nostris pravis actibus offendimus clementiam. Opportebat prius praevidere poenam et abstinere a delictis. Nunc autem, postquam in omni delictorum genere delectati sumus, non opportet purgationem timere, sed eam alacriter suscipere in medelam animarum nostrarum. Sed quid dico nos delictis delectatos? Quasi non adhuc eis delectemur? 6 [Penitus Utinam nulla mortifera][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Utinam penitus superstitiones[ERROR: no reftable :]Utinam penitus superstitiones napisano iznad prekriženog teksta fornicationes, adulteria, sussurationes furta superbias, et alia ejusmodi crimina deseruerimus, et non adhuc faetoribus immersi in ipsa vitiorum sentina versemur. Utinam nulla mortifera pestis intra cordium nostrorum latibula hospitetur. Expurgemus dilectissimi vetus malitiarum nostrarum fermentum, et ploremus peccata nostra coram Domino parati omnem animadversionem de manu Domini in salutem animarum nostrarum alacriter suscipere. Durus est hic sermo, sed durior est corporis, et animae jactura. Nunc Deus ipse de nobis periculum facit, quantum in ejus Unigeniti filii Domini Nostri Jesu Christi traditionibus profecerimus, an simus Christiani nomine tantum, an vero, et re ipsa. Omnibus omnino, quotquot nascimur in hoc mundo, ante vel post paulo intervallo migrandum est ex hac vita. Nonne satius est oblata occasione purpuream animam in gratiam gratissimi retributoris expendere, quam per ignaviam, et languorem marcescentem auferri? Assidue gloriamur Sanctorum Martyrum coronis, et tamen piget nos eorum exempla sequi. Ubi est priscus ille martyrii fervor? Ubi antiquum occasionis hujusmodi desiderium? Ubi illae voces? Melior misericordia Domini super vitas. Preciosa mors Sanctorum . Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Beati, qui persecutiones patiuntur. Ego in flagella paratus sum. Funes ceciderunt mihi in praeclaris. Si consistant adversum me castra non timebo, et alia hujusmodi verba, quae quotidie ore, et labiis recolimus, corde autem, et opere adimplere recusamus. Audite Fratres. Ego vobis nunquam suaserim tentare Deum, ut vos martyrio offeratis. Scio enim nostram omnium[ERROR: no reftable :]omnium D: omniam Z infirmitatem. Persuadeo tamen, et hortor quemlibet vestrum potius quaeque tormenta pati, quam a fide Christi deficere. Nam brevem passionem subsequetur aeterna felicitas, abnegationem autem innenarabilium tormentorum cruciatus, et sine fine punitio. Et in hoc adhortationem meam superfluam esse censeo, ita enim vos animatos conspicio, ut non sit adhortandi locus. Aliud est, quod vos commonere velim; Ut video, fugam molimini. Nec probo, nec reprobo. Sed viam, qua sit fugiendum ignoro. 7 Totum mare undique ab omni latere fervet piratis Narentanis, Novianis, Apolloniensibus, et aliis hostibus, qui nos circumdederunt. Ab Oriente tota classis Turcica fere quadrigentarum triremium jam in sinu Rizonico, aut fortasse ad Epidaurum vel vicinius appropinquavit. Ab occidente praemissae ab eadem classe triginta triremes heri super Issam conspectae feruntur. A Septemtrione non recipimur, et si reciperemur, latrunculorum praeda fieremus. Ab Apulia, quae est ad meridiem longo maris trajectu secludimur, et quod deterius est hostium circumdamur insidiis. Videte igitur ne forte (quod Deus avertat) majus incidant periculum, qui evadere cupiunt. Si tamen abeundum censetis, Deus vos comitetur. Ego qui vitam, non minus charam, quam vos, habeo, nequaquam abire statui, sed hic operiens[ERROR: no reftable :]operiens D: aperiens Z experiar (ut solet dici) quid fortuna ferat. Arbitror enim classem hostilem nequaquam ultra sinum Rizonicum sive Epidaurum progressuram, cum a tergo reliquerit copias Venetorum innumerabiles in navibus, triremibusque levioribus, et gravioribus prope diem simul cum Philippea, et Pontificia classe suorum subsidio affuturas. Fateor quidem posse contingere, sub umbra hostili latrones Narentanos vel Novienses, aut Cracosiam, vel alium quemlibet piratam, aut ductorem in nos excursiones facturum praesertim cum audierint a nobis destitutam esse Patriam. Iccirco obtestor ex vobis animosiores, ut hic mecum remaneant, patriam, parentesque suos, et ossa parentum, ac templa Dei, quoadusque poterunt defensuri, ne forte tres, aut quatuor latrunculi desertam Urbem depopulentur, et incendant cum maximo nostro dedecore. Testis est haec ara Deo, ac Deiparae Virgini, Divisque Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae sacrata, Patres nostros non Aragoniam classem evitasse, sed intra haec ipsa moenia sponte inclusos impetum hostilem fortiter repulisse. At nos a majoribus acceptam deseremus? Procul sit a nobis tanta turpitudo. Sed neque navigiorum vobis [ERROR: no reftable :]vobis copia Z: vobis tanta copia D copia suppetit, ut omnes avehi possitis. Recedant imbecilliores, periclitaturi quidem majori periculo quam nos, qui [ERROR: no reftable :]qui nihil Z: qui hic nihil D nihil aliud, quam validam manum timemus. Vos autem 8 Matres optimae ne quaeso turbetis virorum consilia, ne ejuletis tenerorum pignorum animas. Creator Deus amat vos, et pignora vestra, et in amando superat maternum amorem vestrum. Commendate vos omnipotenti, et piissimo Deo. Confugite ad clementissimam Matrem misericordiae. Si enim ipsa ostendet filio ubera, filius quoque ostendet Patri sua vulnera, et eorum intuitu Pater miserebitur nostri in millibus suarum miserationum. Procumbite ante tutelares Divos Bartholomaeum, et Marcum, quorum suffraggiis stant haec moenia, supplices orate, et exorabitis. Oratio coelum penetrat, vim Deo facit, exercitus conterit, et potentioribus ruentibus[ERROR: no reftable :]ruentibus D: mentibus Z humiles roborat, et confirmat. His dictis sacra prosequimur, et absolvimus. Plebecula mussitabat alius [alius] aliud[ERROR: no reftable :]aliud D: alium Z quisque pro suo ingenio. Inter coeteros quidam vanitatibus praesagiorum intendentes vel forsan naturali causa moti ad desperationem populi augendam testabantur aves albas simillimas praeter colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari, modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos ad destructionem nostram venturos[ERROR: no reftable :]venturos D: ventura Z. Interim opulentiores ad navigia suas arcas mittere caeperant. Supervenere nuntii de Ragusio unus post alium, et ut quisque erat recentior ita deteriora ferebat. Tum vero universi accervatim suppelectiles suas ad naves comportant, nec quisquam fuit, qui labori pepercerit, ita ut in angustiis portarum alter alterum comprimeret. Praeerat civitati juvenis, nec admodum rerum peritus, nec peritioribus confisus. Hic a duobus mensibus citra magistratum occeperat, et intra hoc tam[ERROR: no reftable :]“tam” upisano iznad teksta breve spatium nemini non fuerat gravis. Tamen a triduo remiserat institutum, et tractabiliorem se praestabat. Is ubi omnia asportari vidit, statim portas civitatis seris, vectibusque obseravit. Tum caepere alii e manibus res suas deturbare, alii capsas ad portas instruem congerere alii aliis impedimento esse; miserabile erat 9 spectaculum; ita ut in ipso actu senior quidam collacrymans diceret: Haec facies Trojae cum caperetur erat. Praetor autem quamvis familia Venetis dimissa non multam suppelectilem secum aduxisset, tamen et ipse famulam cum universis rebus super navigium in portum[ERROR: no reftable :]portum D: portu Z emiserat, et insuper lembum Perastinorum, qui praedandi causa redierant sero oblitum cum sex robustissimis remigibus conductum centum viginti solidis aureis pro se reservabat. Adventante vespere crebrescebant[ERROR: no reftable :]crebrescebant Z: crescebant D rumores varii, et incerti. Mulieres trepidae per urbem cursitabant rogantes se emitti in navigia, et in silvas. Tandem Praetor exoratus sub crepusculum eas dimisit, et postero die mitius agens aperuit portas urbis, ut emitti possent impedimenta in navigia, quae in ancoris stabant. Omnes demum, qui abire voluerunt vela ventis dedere sexto Idus Augusti. Non est omittendum, quod abeuntibus Franciscanis contigit.(Utraque enim familia, et Dominicanorum, et Franciscanorum superioribus diebus ante alios aufugerat). Hi de monasterio suo, quod est in scopulo majori procul ab urbe duo millia passuum ex orientali parte jampridem crucifixi immaginem mirificam, et aliam divae Virginis Mariae Matris Domini picturam in aede Omnium sanctorum intra urbem collocaverant, postea accincti fugae Virgineam[ERROR: no reftable :]Virgineam Z: Virginis D illam venerabilem figuram cum ornamentis preciosissimis ex eadem aede Sanctorum Omnium extractam in lembo, quo erant recessuri deposuerant crucifixi signum[ERROR: no reftable :]signum Z: lignum D propter cymbae incomoditatem relinquentes. Tanta repente procella exorta est, ut ex imo fundo ad coelum usque fluctus attolli, et reluctantibus invicem ventis[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "ventibus“ omnia vorticibus in abyssum devorari viderentur. Ex qua procella postea percepimus sub Alchinio septem Turcarum triremes in statione periisse, et multas alias inter se collisas fuisse. Perterrefacti[ERROR: no reftable :]perterrefacti D: pertemefacti Z Fratres arbitrati tempestatem ea de causa a numine divino fuisse, commotam statim imaginem in loco, unde sustulerant cum omnibus ornamentis reponunt, inde sedato mari deserentes monasterium cum campanis etiam in campanili relictis omnes quotquot erant fugam inierunt, relicto in civitate utroque 10 tam charo pignore. Digni certe animadversione, quippe qui mortis contemptum professi, tamen ne signo quidem coelesti moniti hebetem animi timorem intra se colligerent, ut vel uno tantum ***[ERROR: no reftable :]tantum *** famulo Z: tantum saltem famulo famulo religionis causa periclitarentur. Sed aliorum exemplo parcendum est et eis, quamvis Narentani aliquibus eorum non pepercerint. Nam captos ex insidiis oportuit argento redimere. Post eorum fugam altera die venerunt duo Apostatae ejusdem ordinis, non tamen ejusdem provinciae, qui auferre ornamenta pretiosa ab eadem imagine nitebantur, quos remisimus unde venerant, vacuos, et si erubescentiae compotes fuerunt erubescentes. Sed haec missa facio. Ad rem pergo. Nostri, qui rectum cursum navigando tenuerant omnes incolumes primo die Pharum, altero Jadram vento nimium favente[ERROR: no reftable :]favente D: faventi Z navigarunt, ita ut Jadrenses tot velis Nostrorum, ac Pharensium procul conspectis suspicati fuerint hostem adesse. Nos autem in excubiis, vigiliisque noctes diesque versabamur omni prorsus undique subsidio destituti. Quin etiam vicini nostri nobis comercium tanquam morbosis, vel aqua, et igni interdictis ex eo tempore per viginti dies subtraxerunt. Nonnunquam tamen cymbala cum litteris, et nuntiis e vicino litore furtim se ad nos proripiebat. Annuntiatum igitur fuit quarto Idus Augusti esse in valle Juliana septem semitriremes Noviensium, et in eas incidisse Presbiterum Franciscum Adonisium cum plerisque aliis nostratibus, qui Ragusium petebant. Juliana est in continenti e regione Augustae inter Melenam, et Melitam. Nocte sequenti illi Novienses extra insulam nostram avecti, et tenebrarum silentio in portum ab incolis Gherschiza nominatum egressi sub tribus vexillis summo mane a parte australi super pagum Blattae non ante visi[ERROR: no reftable :]promijenjeno iz nisi sunt, quam clamor vigilum hostes adesse nuntiaverit. Vigiles tametsi praeadmoniti cum toto pago a Civitate fuerant de adventu Noviensium in Julianam, tamen obdormierant, et adventum non senserant, sed postea expergefacti post terga praetereuntium inimicorum acclamantes, statim se sub latibulis silvarum abdiderant, in dormitione quidem 11 criminosi, sed in acclamatione multis[ERROR: no reftable :]multis Z: multi D salubres. Ad eam vociferationem quotquot valuere pedibus fugam in *** [ERROR: no reftable :]in*** caeperunt Z: in diversa caeperunt D caeperunt. Turcae vero tria agmina direxerant. Unum in clivo australi, unde venerant substitit, aliud praedabatur singulas villas. Tertium in medio pagi stabat in armis subsidio praedatorum. Est ille pagus totius insulae maximus, et trecentos armatos strenuos vel uno sibillo consuevit unire, sed tunc pars eorum in civitatem[ERROR: no reftable :]civitatem D: civitate Z ad custodiam urbis evocati pars jam multo ante in triremes Venetorum coacti pars in silvis abditi proprias sedes sine praesidio reliquerant. Itaque praedatores totum illud *** [ERROR: no reftable :]illud *** depopulati Z: illud Rus depopulati Ddepopulati 50 animas abduxere, quarum nulla fuit nisi, vel puerilis, vel foeminea praeter Simonem Simoneti. Tres senes, quorum unusnomine Pellegrinus erat cecus, et tres anus trucidarunt. Tres enim vulneratos dimisere, quorum unus nomine Pellegrinus Chersineus in altam amygdalum se recipiens sagittis plurimis confossus adhuc superstes est. Alter Nicolaus Castropileus[ERROR: no reftable :]ispravljeno iz Casropilleus domi jam oppressus, et e manibus, ac vinculis elapsus tres hostium vulneravit, et ipse levi vulnere sauciatus est. Tertius Joannes Barciottus cum jam tuta petiisset, sensit matrem plorantem respiciensque vidit ab hostibus vinctam crinibus passis distrahi, materna pietate perculsus resumpsit animum, et irruens in hostes quatuor mortifere sauciavit, matremque rescissis vinculis liberavit, et in proximas silvas aufugere compulit, ipse dum pugnaret cum plurimis, qui eum premebant, nec posset hastam, cujus cornu vestibus unius ex adverso pugnantis inhaeserat, ita celeriter explicare ab hoste vulneratus concidit, ibique pro mortuo relictus biduo supervixit felix filius infelici matre libera tamen relicta ob tam praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a secretis Ferrantis Gonzagae in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia, squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum quod inter eos inventus fuerit qui clam a caeteris ex 12 [ex] ipsa navi infantem octo dierum mulieri claudae nuper illic captae tradiderit deferendum suae matri. Cognitis in civitate iis[ERROR: no reftable :]iis Z: his D, quae in Blattensi rure ab hostibus gesta fuerant [ERROR: no reftable :]fuerant hostibus Z: fuerant inter nos luctus deinde etiam tumultus exoritur. Universi enim rurales, sub praetextu invisendi suos, et colligendi, si quae superfuerant hostibus D [hostibus] abire decreverunt. Fuit quidam ex ordine clericali, qui tanquam praesagiens aliquid novi futurum tunc primum armatus ense, lancea, et arcu ignivomo (Deum testatus) non alia de causa, nisi ut caeteros animaret prodiit. Forte nescio cujus greges in nemoribus cubabant. Eadem nocte, vel sequenti cum vigiles inter coruscationes crebras conspicati fuissent navigiola quaedam de navali fratrum minorum de Sabioncello ad nos inter pluviam, et fluctus per tenebras tendere mirifice urbem teruere. Nos rati eas esse semitriremes, quae Blattense rus invaserant, cum aliquibus aliis, quae visae erant in portu figherio, multa tormenta ignea contra eadem navigia adegimus, postea comperimus Novienses illos iter suum sub litore Sabioncelli secus litus[ERROR: no reftable :]litus Z: actam D prossecutos expoliasse rudentibus, et aliis funibus quaedam navigia Sabioncellinorum, et relaxasse restes[ERROR: no reftable :]restes D: vestes Z a terra, propterea fluctibus arrepta illa navigiola nos necquiquam terruerant. Ea nocte duae res contigerunt, altera quod quidam custodes propugnaculi, quod revelinum, seu antemurale appellant, stationem deseruerant propter imbrem, et increpati responderant, quomodo illic possumus persistere, cum aqua sit alta usque ad genua? Sic, inquit Archidiaconus, et ad poplitem usque eandem aquam ingressus unum tantumodo saxum avolvit a profluvio, et statim exsiccatus est locus. Altera quod ex unico ictu bombardellae secus eadem omnium sanctorum jugum, seu axem rotans[ERROR: no reftable :]rotans Z: rotarum D confractum Nicolaus Missulius, et Franciscus Pauli carpentarii eodem Archidiacono cohortante, et facibus cereis lumen ministrante, et coadjuvante, pene quatuor horarum spatio refecerunt. Circa Idus Augusti ex Epidauro nuntium certum accepimus potitos Alchinio Butua, et Antibari hostes terra, marique Ascrivium obsidione premere, et urgere, atque in extremo periculo Ascrivienses versari. Insuper ex 13 communi omnium opinione ferebatur parvam manum mari sufficere pro obsidione Ascrivii, reliquam totam classem properaturam ad expugnationem maritimarum civitatum totius Illyrici praesertim Jadrae, et Sibenici, et is, qui haec nuntiavit detulit etiam literas ab Antonio Palletino ad Philippum Roseneum italo vulgari sermone, et charactere male exaratas. In quibus significabat se esse cum classe Turcica, et venisse dedita opera Ragusium, ut conveniret aliquem ex familia Rosenorum, quia putabat ex eis quempiam illuc venisse, cum autem neminem eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim fratri salutem dicere, et affere[ERROR: no reftable :]affere Z: offere D se paratissimum, in quibus usui esse possit, subscribendo se nominari apud Turcas Jsuphum. Palletinorum familia est in Patria nostra satis antiqua, et nobilis fuerat etiam opulenta, sed postea ad eam egestatem, sicut, et pleraeque aliae redacta[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz redactae erat, ut Zernovaeam rus urbi proximum incoleret. Ex ea Pater Vincentius Theologiae Magister insignis ex ordine Praedicatorum fuit Archidiacono amicissimus, et jure sanguinis quarto gradu conjunctus, propter cujus benevolentiam Rosenei domi suae primo Jacobum, quem mors decennem immatura praeripuit, deinde hunc Antonium utrumque Marci filium utroque parente orbatum educaverunt literis, et moribus imbuendum [ERROR: no reftable :]educaverunt litteris, et moribus imbuendum Z: educaverunt, literis et moribus imbuendum D sed puer seductus in navigationem secessit, et fracta navi ad Chium in manus barbarorum incidit, et captivus Uluzali, alias Ochialini proregis Algerii (quam urbem Iuliam Caesaream aliqui appellabant[ERROR: no reftable :]appellabant Z: appellant D) coactus profiteri Machometanam perfidiam Trierarca, sive Praefectus unius semitriremis[ERROR: no reftable :]semitriremis Z: triremis D evaserat. Tabellarius itaque Marcus Prasiza, qui ejus literas detulerat reddidit eas Archidiacono nomine fratris sui Philippi, qui febri tertiana laborans cum multa familia, et perexiguo viatice invitus cum caeteris navigaverat Jadram versus, et simul cum litteris tradidit etiam sex massas fili sericei [ERROR: no reftable :]sericei : sericini albi minimi pretii in signum (ut reor) ignotae alicujus significationis. Tum vero iis acceptis nuntiis terror omnes nostros invasit. Ipse Praetor palam, et absque dissimulatione deserendam esse urbem nec expectandum hostem nimium 14 praepotentem ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem, et pacem significante. Illi vero interpretati filam vincula minari, et verba nihil prorsus bonae spei polliceri tanto magis turbabantur. Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus Clero[ERROR: no reftable :]Clero D: claro Z misericordiam Dei, et suffragia sanctorum implorante, ac universa multitudine cum lacrymis per eadem verba respondente visum est enim tres missas celebrare, ut diuturnior esset multitudinis occupatio in sacris, et obliviscerentur timoris. Cum igitur jam in Cathedrali S. Marci templo sacra peracta forent, et ad aedem Sanctae Trinitatis[ERROR: no reftable :]aedem Sanctae Trinitatis Z: Sanctissimae Trinitatis Ecclesiam D processum fuisset dum ibi quoque fierent sacra, supervenit de Sabioncello Helius Cervinus Bona nobilis Ragusinus, quem Praetor a sacris in Praetorium deduxit. Ibi paulisper simul remotis † testibus[ERROR: no reftable :]testibus Z: arbitris D collocuti digressi sunt ab invicem, hic in Praetorio remansit, ille reversus est ad Sabioncellum. Tamen Cervinus Bona[ERROR: no reftable :]Bona upisano iznad teksta interroganti Vincentio Roseneo de imminentibus periculis subridens responderat: Omnia bene caedent si Praetor abibit.[ERROR: no reftable :]podcrtano Z Nos sacrificium prosecuti circumlustrata urbe etiam tertio iteravimus Missae sacrificium in omnium Sanctorum aede ante mirificam V. Mariae [aedem][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Franciscanorum effigiem. Ibi contigit quidam ex nostris ex labore, sive lacrymis, vel forsan propter timorem hostium pati spiritus defectionem; ita ut domum delatus tres, aut quatuor horas jacuerit intercluso halitu semimortuus. Nihilo minus postridie vix audita est vox hostes adesse, et ad primam acclamationem inter primos ex urbe elapsus non ante moderavit cursum, quam superatis montibus se reperit procul a Civitate 15 millia passuum. Apparati sacris deinde corpora curavimus. Vincentius Roseneus fratri retulit, quae audierat a Cervino Bona. Ille suspicatus dolo semina terrorum seri succensus quodam calore iracundiae plura animo volvebat, cum in aula praetoria sensit esse de annona 15 publica gratuitis militibus gratis partienda contentionem inter Praetorem, et aliquos nostratium, illo nolente distribui iis autem negantibus posse vivere inclusis manibus praesertim ruricolis nisi succurratur[ERROR: no reftable :]succurratur Z: succurretur D eis. Accessit Archidiaconus, et pedetentin se quasi arbitrum inter eos immisit. Mox Praetorem seorsum interrogavit, cujus esset sententiae, vitandi ne an tentandi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz tendandi fortunam. Respondit ille, fugiendi si vis major *** [ERROR: no reftable :]major ***. Cui Z: maior ingruerit. Cui. Cui ergo, inquit, relinques anonam? Hostibus ne? Satius esset ante fugam neminem ex suis famelicum circa se habere. Demum acquievit Praetor dietim partiri aliquot sextarios[ERROR: no reftable :]sextarios D: sextaria Z, et conscribi nominatim quemque[ERROR: no reftable :]quemque D: quenquam Z, ut si ea partitio Illustrissimo Senatui Veneto grata non fuisset ab unoquoque pretium repeteretur. Accepta libentissime hac conditione, et occupatis caeteris in partiendo, solus Archidiaconus remansit cum Praetore, per tres horas in ejus cubiculo, ubi eum enixe rogavit, ne cogitaret ullo pacto de fuga etiam caeteris omnibus fugientibus. Objecit suadenti duo, alterum quod ipse quoque Archidiaconus fugam moliretur, et ostendit cymbam[ERROR: no reftable :]cymbam Z: lembum D in portu tribus doliolis vini, aliisque sarcinulis onustum, quem Archidiaconus non ad fugam cum esset gravissimi, et tardi motus sed ad subsidium victus Philippi fratris et eorum, qui cum eo sine comeatu abierant transmittendum, si quo modo fieri posset praeparaverat; alterum quod ne octo quidem velis posset resisti, tum propter pugnatorum paucitatem, tum etiam propter murorum debilitatem. Illico jussu Archidiaconi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz Archidiaconus lembus exoneratus sub oculis Praetoris scissa rimula immersus fuit; Deinde omnem multitudinem virorum ipsemet conscripsit, et numeravit, et inventi sunt circiter ducenti, et quadraginta virilis[ERROR: no reftable :]virilis D: virili Z sexus absque mulieribus, et infantibus. Neque tamen Praetor sententiam mutare voluit. Tum protestatione quadam facta stationes ad pugnandum cuique assignatae, et duces sive capita cuique loco ascripti fuere. Sub idem tempus Pharenses celoci celerima advecti nomine publico aliquot cados pulveris bombardici petebant, et repugnante necquicquam Hieronymo Gabrielio cum aliquibus aliis Archidiaconus auctor fuit, ut illis petita 16 concederentur, cum nobis superabbundaret hujusmodi materias[ERROR: no reftable :]materias Z: materies D. Qui enim Alchinium mittebatur sulphureus pulvis illic subsisterat, et nos eo abbundantes effecerat. Totos dies inquietos, totas noctes insomnes agebamus. Interim nuntii assidue vel ex insula de praedis Narentanorum, ac etiam Sabioncellinorum vel aliunde de malo aliquo undique concurrebant. Omnia pernitiem, omnia ruinam, omnia exterminium minabantur. Nihil spei humanae ab ulla usque parte portendebatur. In Deum igitur intendentes, et Deiparae Virginis sanctorumque Caelituum suffragiis innixi toto corde ad solas preces, et obsecrationes assiduas convertimur. Erat videre ante aras quotquot aderant sacerdotes gementes, viros cernuos, senes lugentes, virgines squallidas, mulieres plorantes, pueros vociferantes, et universum populum oppressum pavore angustiis, et amaritudine. Accidit interea, ut vetula quaedam ad Archidiaconum accedens revelabo inquit[ERROR: no reftable :]inquit Z: dixit D tibi visionem, quam hac nocte intuita sum. Videbar ante pedes V. Mariae provoluta poscere huic urbi subsidium, ab eaque mihi responderi. Subsidium dabitur, dic tantum Archidiacono ut robustus sit, et viriliter agat. Et plura erat dictura, sed ad hanc primam mulieris vocem ille a *** [ERROR: no reftable :]ille a *** tentari Z: ille subiratus ( tentari D tentari enim se ab ea verebatur nec adhuc exploratum habet quin[ERROR: no reftable :]quin Z: cur D tentaretur, respondit. Matercula non est tempus anilium somniorum, nec me tanti agnosco. Tu tamen perge orationibus vacare. Et iis dictis imperato ei silentio statim se ab ea subtraxit. Paulo post Vincentius Roseneus pene exanimis accurrit ad fratrem, prodimur,inquiens, heu prodimur, excavatur foramen in turri nova Praetoris, clauso omni aditu, ne cerni possit, et inde sub primis tenebris egressurus est Praetor cum suis. Similiter et plerique alii indignabundi eundem Archidiaconum eisdem verbis conveniunt, et quid opus est facto rogant. Silere eos jussit pollicitus facillime huic malo mederi si ipsi temperarent ab asperitate verborum. Forte incidit Archidiaconus in Jacobum Scapaneum vices Cancellarii gerentem ipsius praetoris fidissimum, et pernecessarium. Hunc perconctatus quid novi Marcus Parsiza[ERROR: no reftable :]Parsiza Z: Prasiza D nuper 17 de Ragusio attulisset? Quamvis sibi non esset ignota ejus relatio, publice enim dixerat, se ferre literas quod 80 Triremes Rhodi custodia erant venturae ad nostri depopulationem, et in itineris medio, quod ea velorum multitudo conspecta fuerat ad Epidaurum vetus, et prope diem hic affutura erat, et iccirco idem Iacobus ex Praetorio egrediebatur, ut specularetur e maenibus si quod usquam velum appareret, et Archidiaconus id coniiciebat. Tamen occasionem diutius cum eo colloquendi nectebat. Caepit Jacobus diversa respondere, et ambages quasdam intereundum [ERROR: no reftable :]intereundum Z: inter eundem D referre. Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant[ERROR: no reftable :]erant Z: essent D ad scalas ligneas Xenodochii juxta portam Australem, care frater (dixit Archidiaconus) num credis me nuntiorum quae allata sunt quicquam latere? Scio 80 vela hostilia expectari, scio te exivisse Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime noverim, tamen non aegre fero a te mihi verba dari[ERROR: no reftable :]verba dari D: vervadari Z; imo cum te fidelissimum Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te obtestor refer Praetori non tantum me unum sed universam Civitatem esse consciam, et nuntiorum et consiliorum ejus, precareque illum ne hinc omnino, vel solum[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz simul ne clam recedat, simulque juravit se haec tum nostrae, tum Praetoriae salutis [ERROR: no reftable :]salutis esse locutum Z: salutis causa locutum esse locutum. Ad haec admirabundus ille defixo in terram obtutu nihil aliud respondit, nisi se libenter Praetori omnia relaturum. Vix eis ab invicem digressis Praetorium patuit omnibus. Archidiaconus conquisitus tandem ad Praetorem in cubiculum secretius admittitur. Ibi Praetor multis verbis conquestus de communibus infortuniis rogare eum suam sententiam cepit. Statim respondit non esse causam, cur a pristina opinione recedat. Tum Praetor literas de Ragusio 18 ostendit. At earum significatione, tanto majorem animum capiendum esse Archidiaconus contendebat, cum certo sciatur classem substitisse, et latrones tantum facturos excursionem. Cum Praetor Rhodiensem custodiam in nos venire altercaretur. Hic autem post muros saxeos nos tutiores fore astrueret, quam hostes ligneis in navibus. Altercantibus eis supervenit cum aliis multis Joannes Baptista Rosaneus Pater Archidiaconi, vir octoginta tres annos natus, qui cum vehementer laboraret, ne Praetor destitueret Urbem, tale ab eo tulit responsum. Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo divelli posset, quin de fuga cogitaret cepit Archidiaconus cum eo agere [vel][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit ut saltem palam recederet, ne recessus eius terrori foret remanentibus. Ille subridiens, tu me, inquit, saxis obrui procuras. Tum Archidiacono lacrimae obortae sunt totis oculis nec ejulatum continere valuit ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro Principe agnosceret, et de cujus salute non minus, quam de sua, et Patriae sollicitus erat. Ex hoc actu commoveri visus est et Praetor, caepit igitur fidentius se gerere sciscitans quonam modo posset palam abire absque periculo tumultus a plebe excitandi. Ad hoc respondit: Si universam multitudinem ad concionem evocaveris, et collaudata ejus allacritate te desiderare cum eis vivere, et mori dixeris, sed necesse esse propter eundem populum te maius periculum subire saltem[ERROR: no reftable :]saltem Z: scilicet D Iadram usque pro praesidio adducendo inter hostes prima[ERROR: no reftable :]prima Z: parva D celoce navigare; interim te commendare universis si oportuerit loci defensionem, et tuum reditum cum valida manu ad breve tempus expectare bono animo horteris quis contradicere audebit? Si vero clandestine per foramen exeas, vereor ne audaculus quispiam plumbeam glandulam ferro cavo ignivomo in te emittat, et totam Civitatem lesae[ERROR: no reftable :]sc. laesae majestatis crimine involvat. Cogitabundus ille aliquantulum substitit[ERROR: no reftable :]prepravljeno, vjerojatno iz subsistit, mox laetus comentum 19 toto nixu complexus mandat familiari suo Marino, et Jacobo Scapaneo omnia expediri, ipse convocato in aula universo populo pauca praefatus trepide exposuit, quae jam praeconceperat, quaeque ab Archidiacono admonitus fuerat. Non defuere, qui clamitarent satius esse Oratores mittere quam[ERROR: no reftable :]quam D: per Z ipsum periclitari, quibus Archidiaconus se opposuit, Nostra inquiens, et Reipublicae magis interest ipsum Praetorem in hoc [ERROR: no reftable :]hoc negotio Z: hoc ultimo negotio D negotio habere Oratorem, quam alium quemvis[ERROR: no reftable :]quemvis D: quamvis Z qui fortasse sub occasione et praetextu legationis quaerit se a nobis subtrahere. Principis est munus suam urbem tueri, Praetor est loco Principis. Perduelionis est censendus reus, qui Principem impediat, ne praesidium suis afferat. Universi acclamarunt rite consuli, nec quemquam esse impedimento, sed opportere accelerare. Tum Archidiaconus ad Praetorem conversus magnifice inquit Rector abeunte te non est aequum relinquere urbem sine capite. Constitue aliquem, qui tuas vices gesturus sit. Ille eum intuens te inquit constituo[ERROR: no reftable :]constituo D: constituto Z tibi curam totius insulae demando. Inter alios ibidem congregatos aderat quidam rabula dicax et seditionum auctor ipsi quoque Praetori invisus. Hic mussitabat in angulo Praetorii, et visus est dicere Egresso Rectore[ERROR: no reftable :]Rectore Z: Praetore D plebs constituet, quem volet vicerectorem. Haec vox terruit Archidiaconum, ne forte seditio oriretur, propterea in hunc modum denuo affatus est Praetorem. Novit presentia[ERROR: no reftable :]presentia Z: prudentia D tua tam Reverendissimum Episcopum quam etiam [ERROR: no reftable :]etiam Reverendissimum Vicarium Z: etiam eius Vicarium Reverendissimum Vicarium cum toto pene clero hinc recessisse; meque licet indignum tamen propter superiorum [licentiam][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit absentiam curam gerere tum sacrorum, tum etiam sacerdotum. Si enim assumerem curam regiminis prophani nescio quantum conduceret. Non subterfugio onus, nec parcam labori, imo in omnibus semper praesto adero. Consulo tamen magis expedire, praeficere 4 seniores urbis. Tres videlicet Nobiliores, et quartum videlicet ex ordine plebeo nominando illum mussitatorem, ut seditioso †[ERROR: no reftable :]nečitko Z: tumultuandi D occasionem adimeret. 20 Non assensit Praetor in rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** [ERROR: no reftable :]lakuna u Z: Latomum Dclaves urbis Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo ***[ERROR: no reftable :]Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino D et Marino suis intimis, et avectus celoce Perastina in habitu vili nautico primo Pharum deinde Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa ***[ERROR: no reftable :]circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D et munitis, quae comunienda[ERROR: no reftable :]comunienda D: comunicanda Z videbantur, non fuit quisque praeter senes invitus, qui non in moenibus vel in viis, vel in templis sponte cubaret armatus ad primam vocem exiliturus in suam stationem. Archidiaconus tamen sub ipsam auroram se domum quiescendi causa receperat[ERROR: no reftable :]receperat Z: recipiebat D, nec unius horae spatio dormierat indutus, cum subito campanarum sonitus ad matutinale officium eum excitavit[ERROR: no reftable :]excitavit Z: excitabat D.

Hoc loco non erit ab re Insulae, et oppidi nomen situm, et munitionem describere, quo facilius, quae paulo post dicentur percipi possint. Ab Antiquis comperio hanc Insulam Corcyram Melenam, sive nigram appellatam (ut puto) a ***[ERROR: no reftable :]ut puto a *** cum utrumque Z: ut puto ob similitudinem situs Pheaciae cum utrumque cum utrumque oppidum septentrionem spectet, commune nomen sortitam, et discrepans a densitate nemorum. In quem sensum videtur declinare carmen de ea compactum[ERROR: no reftable :]compactum D: computu Z Corzula nunc dicor fueram Corcyra Melena Dicta prius, merito nomen utrumque gero. Nam maris Adriaci, Garganea litora contra Densior est piceis insula nulla jugis. Inde Melena vocor, sed ut altera vertor ad arcton Hinc me Corcyrae nomen habere puto. 21

At nova vox venit, quia cingit circulus urbem et parvi cordis moenia nomen habent. Quin refero magni speciem pulcherrima cordis Nam Divus centrum Marcus in urbe tenet.

In ea post Bellum Trojanum Antenor se recepit, ut est auctor Dyctis Cretensis illorum temporum miles, et scriptor, quod possibile est Antenorem translatum in pinguiorem glebam ad Euganeos sociis suis Gnidiis reliquisse.[ERROR: no reftable :]

In ea ...A recentioribus Z: In eam post Bellum Troianum Antenor se recepit, ut est auctor Dytes Cretensis

( illorum temporum miles, et scriptor, et Oppidum condidit;) quamuis Plinius Gnidiorum Oppidum fuisse testatur quod possibile est, Antenorem translatum in pinguiorem glebam ad Eugenos Insulam hanc sociis suis Gnidiis reliquisse. Urbem istam vero ab Antenore, eiusque sociis fundatam fuisse, tum vetustissima traditio testatur, tum quae extant memoriae. Super portam australem veterem modo muro clausam, in lapidem trabe incisum legebatur Carmen, quod defectum sine temporis edacitate, sine hominum iniuria, adhuc vestigia retinet antiquitatis: Hic Antenoridae Corcyrae prima Melenae Fundamenta locant, Nobile gentis opus.

Anno autem Domini 1594. restauratis urbis, Maeniis, Turribus Aedificiis munita Civitas fuit, Antonio Leone Praetore, cuius Stemma gentilium, Leonis, axe transversi, pluribus in locis maeniorum in lapide incisum, expositum fuit. Quod stemma, caeteris ornatius a latere sinistro Porte marine, adintus subscripta habet in lapide haec carmina. Post Ili cineres, haec maenia condidit olim Antenor; veram, ne veterata ruant, Antonii cura sunt integrata Leonis; Reddita et antiquo forma decusque loco.

A recentioribus D

A recentioribus Curzulae nomen recepit, tam urbs,quam insula, et rationem hujus nominis non potui hucusque indagare, nisi quod[ERROR: no reftable :]quod Z: quia D octogesimo a Reate stadio euntibus via Salaria[ERROR: no reftable :]via Salaria Z: via Iuria D praeter[ERROR: no reftable :]praeter Z: iuxta D montem Coritum[ERROR: no reftable :]Coritum Z: Coretum D fuit quaedam Civitas diruta Curzula ut scribit Dionisius Alicarnaseus[ERROR: no reftable :]Alicarnaseus Z: Halicarnasseus D lib. 1. pag.9. et fortasse haec ab illa denominationem suscepit. Longitudo eius[ERROR: no reftable :]eius Z: insulae D ab oriente in occidentem est circiter stadiorum trecentorum latitudo non est ubique aequalis, ubi tamen major non superat nonaginta stadia, ubi minor quadraginta ambitus septingenta. Tota montosa est sterilis, et arida, vitibus apta, et pascuis non inutilis et lignandi comoditate praecipua. In medio altiores sunt montes, et quasi dorsum totius insulae, medietas excrescit extremitates hinc, et inde subsidunt, litora tortuosa multas valles, malefidasque stationes, et portus, et tutos, et magnos intus, et exterius efficiunt. Caput eius ad Eurum Veru dicitur, quoniam protenditur acutum spatio ulteriori per mille passuum, postea dilatatur. Sed ad Zephirum est bifidum, et vallem maximam Sancti Joannis de Gradina quinquaginta stadiorum complectitur. Aquarum dulcium inopiam pluvialibus solatur; fons tamen procul ab eadem valle maxima distat triginta stadiis in campo magno pagi Blattae, qui multoties tantis scaturire solet aquis, ut stagnum ex campo fiat, quod et pago nomen indidit. Blatto enim [ERROR: no reftable :]Blatto enim aquae Z: Blatto enim Iliirica lingua=Stagnum significat; et multoties bicennio, et triennio immo et septennio solent illae aquae D aquae non decrescere[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz descrescere. Cum autem exsiccatae sunt, planities mille et quingentos passus longa, et sex stadia lata remanet 22 huberima[ERROR: no reftable :]huberima Z: uberrima D, ut pote cujus labra proscissa, et seminata, dum aqua decrescit[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz descrescit centesimum reddidere fructum.[ERROR: no reftable :]fructus. Nascitur Z: fructus. Campus in Iure est certi numeri Familiarum, et quolibet Septennio dividitur, more Hungarico, in capita Familiarum; Feminae etiam si maneant innuptae, suam habent portionem. Si tamen nubant, et transeant in familias, quae in agro non habent, ipsae quoque Ius amittunt; tale Ius, nec ratione dotis, nec haereditatis, nec ulla alia via aquiri, vel alienari potest, sed semper manet in eisdem familiis. Duae sunt in singula capita portiones, quas Illirica lingua = Stupi uoccant, una in parte pinguiori, altera in steriliori. Omnes portiones sunt aequales, praeter illas, quae divisoribus assignantur, quae maiores sunt. Divisores autem sunt sex; tres urbani, et tres rurales; et hoc pariter Ius divisorum in certis familiis fixum manet, nec ad alios transit. Portiones, modo majores, modo minores, pro numero capitum, sunt. Nascitur D Nascitur eo in campo uliginosa herba, qua si nimium vescantur armenta adeo pinguescunt, ut morbo correpta crepent, neque carnes, neque pelles ullo sint[ERROR: no reftable :]sint D: sunt Z usui propter morbi contagionem[ERROR: no reftable :]contagionem D: stagionem Z non admodum ab epidemiae peste dissimilem. Si universus[ERROR: no reftable :]universus Z: totus D ille ager coleretur est opinio, quod procul dubio aleret nedum colonos, et incolas sed etiam vicinos. Veruntamen periti profundiorem eum superficie maris testantur, nec posse aquam per canalia in mare deduci perfractis quoque montibus interpositis astruunt. Incolarum vero ignavia nullo pacto excusari potest, quamvis enim raro ager ille inundet, nunquam tamen aratur vel colitur praeterquam pars minima ab orientali latere, ex qua maximos proventus colligere solent. Insula ferax vini thedae, et picis[ERROR: no reftable :]picis duas Z: piscis, sicut, et mare, insula abluens piscium. Duas D duas artes potissimum exercet scilicet carpentariorum ad fabricandas naves, et latomorum. Sita est in Illyrico e regione Gargani lato centum millibus passuum interjacente pelago, in quo a noto Melita ab austro Augusta cum aliquibus scopulis per stadia circiter sexaginta ab Occidente Equinoctiali Issa aestivali vero Pharus per triginta millia passuum procul ab ejus litore proximos excipiunt fluctus. A septentrione autem esset tractus Narentanus, sed interjacet Promontorium Sabioncelli nomine Oeni[ERROR: no reftable :]Oeni Z: Onaei D apud Ptholomaeum notatum, quod continenti juxta Narentani fluminis hostia junctum, et aliquantum ad Epidaurinas insulas in dexteram porrectum mox in sinistram Pharum versus longe ampliori spatio deflectens efficit Isthmum quatuor stadiorum, in quo est civitas Stagni inter duo maria, quorum orientale prospicit Ragusium occidentale vergit in Pharum, et Brachiam. Duo quoque exteriora canalia constituit primum ab oriente cum Melita[ERROR: no reftable :]cum Melita per Z: cum Melita et Augusta, per D per totam[ERROR: no reftable :]totam insulae Z: totam fere insulae D Insulae extensionem porrectum [ERROR: no reftable :]porrectum sexaginta Z: porrectum, centum sexaginta D sexaginta stadiis latum, alterum [ERROR: no reftable :]alterum parte Z: alterum cum parte Dparte Melenae[ERROR: no reftable :]Melenae Z: Onaei D 23 latitudinis sexdecim stadiorum, quorum[ERROR: no reftable :]quorum etiam dispar Z: quorum canalium dispar D etiam dispar est longitudo. Illud enim duodeviginti milia passuum non[ERROR: no reftable :]non prilično nečitko excedit, hoc duodecim superat, quoniam Corcyra cum per id spatium excurrerit postea deflectit in pelagus tota reliqua sui longitudine, et relinquit Oeni [ERROR: no reftable :]Oeni bracchium Z: Onaei promontorii bracchiumbrachium super Pharum se extendentem humili planitie, et Melitense[ERROR: no reftable :]Melitense (sc.canale) sine scopulis est Z: Canale a Melita sine scopulis est D sine scopulis est Cursulense autem tam in introitu, quam in exitu scopulis, et saxis abundat, et propterea periculosum est imperitis praesertim intrantibus. Urbs ab utrisque faucibus circiter quinquaginta stadiis distans, et maximam sumitatem Oeni seu Sabioncelli in septentrione[ERROR: no reftable :]in septentrione Z: in septentrionem D prospiciens in excurrenti[ERROR: no reftable :]excurrenti D: excumenti Z colle quam maenibus[ERROR: no reftable :]quam maenibus Z: quem maeniorum D, ambitu ovalis formae complectitur situata pene tota mari circumdatur,nisi quod ab austro cum reliqua Insula ponte, et fossa, ac navali conjungitur. Aedificia urbana ex vivo saxo albo ibidem exciso structa cum templo, et turri campanaria in umbilico caeteris superiori[ERROR: no reftable :]superiori Z: sublimiori D propter soli inaequalitatem.[ERROR: no reftable :]inaequalitatem. In medio Z: inaequalitatem, qua interiora, eo sunt altiora culminibus aedificia, pulcherrimam visu speciem procul intrantibus praebent. In medio D In medio oppidi platea ex polito saxo ante templum, et campanariam turrim strata omnes totius urbis vias aequali spatio dimensas ad se ducit, unde disticon hoc ei optime convenit:[ERROR: no reftable :]convenit: Z: convenit, cui alia duo carmina a benevolo Poeta addita fuerunt. D Viculus[ERROR: no reftable :]viculus Z: circulus D in medio, denusque[ERROR: no reftable :]denusque Z: densusque D hinc inde viarum

Ordo cingatur Corzula picta manet.[ERROR: no reftable :]manet. Et quidem Z: manet, /Corcula, Dalmatiae non ultima gloria surgit,/ quaeque praemit Venetos, sedula Cura, Patres./ Et quidem D

Et quidem eo tempore locus satis munitus reperiebatur praesertim tormentis. Nam paucis diebus ante bellum motum Raphael Gabrielius a Petro Bragadeno loci rectore optimo missus in legationem Venetiis reportaverat numerum non parvum sclopetorum lancearum, arcuum, sagittarum, et sex colombrinas aeneas emittentes pilas ferreas librarum duodecim. Deinde post bellum jam motum Philippus Roseneus, et ipse orator missus attulerat quatuor petrerias, et duas colombrinas et triginta archibusonorum, et pulveris bombardici copiam, et multa alia tela. Erant et[ERROR: no reftable :]et Z: etiam D in urbe priora tormenta ferrea, et aenea, praesertim unum, quod papale nominant, quod ponderantem triginta libras ferri pilam jaculatur, et in armamento etiam erant multa alia arma bellica. Maenia 24 tamen vetera, et ruinosa instauratione indigebant, Pugnatorum quoque paucitas dubiam tuitionem reddebat. Sed satis divagati ad institutum redeamus.

Illucescente aurora decimo octavo Calendas septembris prope festum assumptionis beatissimae Dei genitricis Virginis Mariae ministri conscenderant campanariam speculam omnium aedificiorum altissimam, arreptisque manu rophalis idest campanarum ferreis maleis sive clavis ferro aes personabant in quendam non ingratum concentum festivis diebus illic de more frequentatum. Vix ter quaterque manum pulsando duxerant, cum statim prospicientes in orientem exclamant.Vaeh, vaeh nobis, ecce tota classis hostilis adest, ecce pansis carbasis[ERROR: no reftable :]carbasis D: carbacis Z, atque citatis remis quinquaginta vela citra scopulos jam jam super urbem feruntur reliquum classis paulo ulterius conspicitur. Clamor est per urbem. Omnes vociferantur fugiendum in silvas apertis portis, ut qui servari [ERROR: no reftable :]servari servetur Z: servari possit servetur Dservetur foeminarum more a plerisque plorabatur. Nec deerant, qui clamarent. En quo nos perduxere consilia nostrorum sapientum aperiantur portae[ERROR: no reftable :]portae D: partae Z. Contigit Archidiacono obviare sorori viduae trahenti secum gemelos quinquennes, et filiam paulo majorem, et eum obtestanti, ut se primam deinde ejus pignora jugularet priusquam hostiles manus experiretur cui infracto animo respondit, ut se, et suos Deo commendet, virili animo sit, pugnet, et pugnantibus auxilietur. Ipse post orationem ad fores Ecclesiae Cathedralis obseratas genibus, flexis breviter peroratam de specula ab iis, quos praemiserat intellexit non esse plura, quam viginti vela jam jam urbi apropinquantia, caetera vero quae putabantur non esse vela sed nubes. Tum cepit per urbem discurrere clamitans, ut quisque ad pugnam in sua statione persistat. Nihil proficiebat, alius mortem minari, alius proditorem appellare, alii se per muros demittere, alii per foramina bombardarum effugere ut quisque erat junior, atque expeditior prior praecipitem[ERROR: no reftable :]praecipitem Z: perspicientem D se mittere de maenibus. Nonulli Hieronimum Gabrielium, cui intempesta nocte Octogenarius Joannes Baptista Rosaneus domum se quietis causa recipiens collega collegae urbis claves commiserat verbis minis, et precibus inducebant, ut civitatis portas 25 recluderet, neque tamen consensit, illi vero vi minima[ERROR: no reftable :]minima Z: minime D usi quamvis possent se demisere, qua et alii. Dum vagaretur Archidiaconus per urbem tanquam furens, obtestareturque singulos ut se ad pugnandum expedirent accurrit ad eum Vincentius frater eius, qui eo usque solus necquicquam contenderat cum multis ne fugerent. Eia quid agendum, inquit, omnes fugiunt. Moriendum hic, respondit.[ERROR: no reftable :]respondit. Tum ambo Z: respondit Archidiaconus. Tu ambo D Tum ambo unanimes jam non verbis[ERROR: no reftable :]verbis D: urbis Z agentes sed armis impetum fecerunt in eos qui fugiebant per foramen turris praetoriae nocte praeterita[ERROR: no reftable :]praeterita reseratum Z: praeterita obstructum, et nuper a fugacibus reseratum, D reseratum. Amotis omnibus obstruitur foramen,[ERROR: no reftable :]foramen, mittitur qui tormentis Z: foramen. Disponuntur caetera; et *** qui tormentis mittitur etiam qui tormentis in hostes ignem daret[ERROR: no reftable :]daret. Sonitu audito in signum pugnae feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim Z: darent, in suam quisque mittitur stationem. Adhuc tamen, (tanta erat animorum consternatio) plures timor in fugam pellebat, quod dolens aspiciens ***. Vincentius Rosaneus *** turrim D . Sonitu audito in signum pugnae feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim altam in suburbium spectantem conscenderat, ut inde fugam eorum, qui ex antemurali propugnaculo in fossam se demitebant, lapidibus desuper conjectis impediret[ERROR: no reftable :]impediret, mutare consilio Z: impediret, et cum nihil proficeret, mutato consilio D, mutare consilio, et commentitio stratagemate adhibito, hostes in terra in angustiis viarum dispositos se cernere, et ab eis singulos quotquot egressi erant vinciri cum ingenti ejulatu proclamavit. Hac voce ab oppidanis audita non est amplius de fuga cogitatum; imo quidam jam et urbe elapsi clamore Vincentii terrefacti a mulieribus per funem retracti fuerunt intra maenia. Veruntamen aliqui post datum ignem revertebantur a tormentis ad egressum urbis, quos Vincentius partim confirmatos eodem remisit[ERROR: no reftable :]maenia. Verumtamen ....quos Vincentius partim confirmatos eodem remisit. Z: maenia. In confusione illa non reperiebantur claves Armamenti *** Archidiaconus sd pulverem bombardicum expediendum fores bipenni perfregit. Quidam tormentis praepositi revertebantur ad eggressum Urbis; hos Vincentius partim structo ferro deterruit, partimconfirmatis eodem remisit. . Archidiaconus ad pulverem bombardicum expediendum foribus *** perfractis, cum armamenti claves non reperirentur perexerat. Interim hostiles triremes confertae impetu ventorum, remigiumque nixu actae celerimo cursu advolant sub ipsa maenia ad ictum bombardae,[ERROR: no reftable :]bombardae, et primo Z: Bombardae. Tunc Campanarum sonitu, ut praedipositum fuerat dato signo, Pugna feliciter incohoatur, et a nostris uanimiter, magno clamore, ad se inuicem animandos, vociferatum fuit , simulque datis ignis Bombardis et ab ijs, qui stabant in maenibus alijs igniuomis tormentis hostes percussi: Primo D et primo quidem clamabant se Christianos esse, ut quidam nostrorum referebant[ERROR: no reftable :]referebant, mox cum Z: referebant, quod et vexilla crucibus transversis insignita prae se ferebant; mox cum D, mox cum viderent in se a nostris emitti ex tormentis ignivomis pilas, auditus est semel clamor virorum, clangor[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz clamor tubarum, crepitus sclopetorum, et tonitrus bombardarum. Tum glandulae minores[ERROR: no reftable :]minores in muros Z: minores hostium in muros D in muros et parietes, ac tecta domorum grandinis more resonabant, sagittae autem imbrem imitabantur. Pilae autem ferraeseptuaginta librarum concutiebant aedificia, ex mortariis quoque triplo majores lapideae[ERROR: no reftable :]lapideae D: lapidae Z pilae non tamen admodum noxiae veniebant. Quando ignem tormentis erant applicaturi animadvertimus, quod concursu omnium undique ex tota navi 26 pupim deprimebant, et proram erigebant, sicque ictus in altum elevabatur in tecta domorum, et in templum, ac turrim campanariam, in cujus sumitate crucem ecclesiasticam auratam cum vexillo rubro, et viridi Archidiaconus ipso in praelio ex inasperato cum acclamatione vivat Christus erexerat, et animum suis ea erectione mirifice addiderat, hostes vero consternatos, et iracundia fractos crucis radii[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz radiis sole repercussi a praelio deterrebant. Nos oppidani pilis librarum sex et duodecim, et triginta distinebamus hostem eminus, et si qua triremium nimis appropinquabat, statim paenas luebat, ita[ERROR: no reftable :]ita pene Z: ita per paene D pene duas horas[ERROR: no reftable :]horas lusimus Z: horas horas pugnatum est. Mutata videbatur in urbe omnium facies; redierant animi; vilissim—timori, in hostis adventu concepto susceperat mens impavida, et fortis Spiritus. Alter alterum ad pugnam strenue gerendam excitabant; omnes in factione, sive pugnabant, sive pugnantibus ministrabant. D lusimus. Hostis[ERROR: no reftable :]hostis repente Z: hostis interea repente D repente litori applicans ad navale remotius, quod est in suburbio ab orientali parte exposuit in terram sub tribus vexillis circiter mille viros, nec interim adigere in oppidum tormenta cessat. Archidiaconus[ERROR: no reftable :]Archidiaconus in propugnaculum Z: Archidiaconus , videns tot hostes navibus eggressos, praevidens aggressuros urbem a parte australi per terram, accurit in Propugnaculum, D in propugnaculum quod Revelinum[ERROR: no reftable :]Revelinum D: nevelinum Z appelant, occurrerat, paucos ibi comperiit, et eos[ERROR: no reftable :]et eos perterritos Z: et novo periculo aliquantum perterritos D perterritos, cum quibus[ERROR: no reftable :]quibus Z: his D tormentum aeneum[ERROR: no reftable :]aeneum D: aenum Z aptavit[ERROR: no reftable :]aeneum aptavit Z: aeneum in hostes aptavit D.Cum ipse vellet ignem tormento temere applicare adductus fuit[ERROR: no reftable :]Cum ipse vellet ignem tormento temere applicare, adductus fuit Gregorius Doimus Z: ac volebat etiam ignem eidem applicare, cum adfuit Gregorius Doimus D Gregorius Doimius lapicida in bombarderium[ERROR: no reftable :]bombarderium D: bombardenum Z ibidem antea deputatus, et totus tremens cum ab Archidiacono animatus[ERROR: no reftable :]animatus D: animaretur Z dixit: O quam bene ageret, si quis me jugularet, tamen pluries in hostes egregie ex tormento pilas adegit. Sed et ex turri nova ad aedem omnium sanctorum nostri egregiam opem coniiciendis pilis ex tormento adversus hostilem classem praestabant. Hostis quoque in eam turrim plura quam[ERROR: no reftable :]quam D: quoque Z in ullum alium locum jaculatus tormenta demolitus est eius ***[ERROR: no reftable :]eius *** Z: eius Pinnas. D In Revelino[ERROR: no reftable :]Revelino D: nevelino Z contigit Archidiacono casus memorabilis, dum prospiceret per murorum foramen, quod balestreriam appellant hostilem classem, ut notaret ictum nostri tormenti, illico pila ferrea ab hostibus conjecta percussit Revelini[ERROR: no reftable :]Revelini D: nevelini Z muros e regione pedum eius et illa quidem repercussa cecidit in exteriorem fossam, sed sanum †[ERROR: no reftable :]sanum + erat Z: saxum quo erat Derat obstructa bombarderia vetus sub eius pedibus introrsus †[ERROR: no reftable :]introrsus + inter pedes Z: introrsus adactum, inter pedesinter pedes absque eius lesione provolutum est, nec ei molestiae quicquam intulit, nisi quod calce totum respersit, et dealbavit, Turcae expositi in terram recta se ferebant in praetoriam. Illic[ERROR: no reftable :]illic D: illinc Z Vincentius Rosaneus Praefectus[ERROR: no reftable :]Praefectus Z: perfectus D fuerat cum aliquot viris, quibus cum[ERROR: no reftable :]cum Z: dum D per urbem discurreret, loci custodiam demandaverat at illi nacti occasionem[ERROR: no reftable :]occasionem aufugerant. Z: occasionem, ante adventum Classis, seu in ipso adventu, aufugerant. D aufugerant. Cum ergo hostes in terram expositos vidisset, accurrens ad suam[ERROR: no reftable :]suam D: suos Z stationem neminem ex iis quos reliquerat invenit. 27 Affuit ei soror Catharina Vitalis cum alia vidua, et quidam senes[ERROR: no reftable :]senes Z: senex D ruricolae, raptim edocet eos modum replendi pulvere sulphureo, et glandulis plumbeis duas ferreas cannas duorum amplissimae longitudinis archibusorum. Ipse unus, alternatim modo hoc, modo illo utens non tantum hostes a spe deiecit, sed et ingentem stragem illorum [edd][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit edidit, Dei singulari beneficio servatus illesus a mille ictibus similium glandium et sagittarum. Duae tamen sagittae sororem in brachio, et alteram[ERROR: no reftable :]alteram Z: altera D viduam inter comas leviter perstrinxerunt, et una glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed [ERROR: no reftable :]sed ipsi Z: sed, et ipsi Dipsi in nostros ingentem multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper[ERROR: no reftable :]aliquantisper Z: aliquantisque D, adigebatque tormenta, et vicinius raptim[ERROR: no reftable :]raptim quoque recedebat Z: raptim appropinquabat. Sed audito tonitru nostrorum Tormentorum, raptim quoque recedebat. D quoque recedebat. Sic pluries tentato aditu procedebat ambiendo ab austro in septentrionem, et cum[ERROR: no reftable :]cum Z: ut D ad angulum venisset diutius ibidem commorata tormentis moenia ita labefactavit, quod nisi a nostris statim tignis, et fulcris sustentata fuissent[ERROR: no reftable :]fuissent D: fuisset Z procul dubio corruissent. Nostri quoque in eos similiter ignivomis utebantur machinis, et[ERROR: no reftable :]et nonnunquam non jaculabantur incessum. Repente Z: et raro incassum inculcabantur. Dum sic pugna, hinc, inde innovatur dubio exitu, sed nostro majori periculo; nimius enim hostium numerus, paucitas nostrorum, moeniorum debilitas, aliqua in parte subefactati ab hostibus muri, urbs absque praesidio disciplinae militiae etiam fortiorum in tanta inaequalitate virium, et pugnantium, fugissent animos *** dum nostros qui eramus paucos, et iam *** Nequaquam tamen deprimebamur; Immo nescio quo Spiritu, revocati timore, et desperare nesciebamus vel in ipsa desperandi neccessitate. Et quidem iam in extremo versabamur periculo, terra marique oppugnati, ex suburbanis Navalibus hostes in urbem Missilia iaculare numquam cessabant Triremes vero circum circa maenia, et aedificia Tormentis quassabant. Undique ruinae, undique pericula, nullam opem nisi a caelo sperantibus. Nec una spes Virginis, certe, Deiparae misericors praesto fuit auxilium; Ipsa Virgo, quae mirificam Imaginem suam ex urbe transferri non permisit, quasi pignus sui Nobis dederat Patrocinis, declarans sub sua Urbem esse tutella, sicut et antea in Aragoniae Classis oppugnatione, ut recens pia traditio fert, demostrarat. Non aliunde, certe, et animositas nostra, et constantia in tot tantisque angustiis. Ecce repente D nonunquam non jaculabantur incessum. Repente exorta borealis aura classem invitam sub moenia cepit impellere, sed veriti hostes remigio se procul ab oppido in occidentem post monasterium Sancti Nicolai in sinulum recepere. Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam cessabant.[ERROR: no reftable :]

Repente exorta borealis aura classem invitam sub moenia cepit impellere, sed veriti hostes remigio se procul ab oppido in occidentem post monasterium Sancti Nicolai in sinulum recepere. Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam cessabant.Tandem terestres Z: Ecce repente (evidens miraculum) exoritur borealis aura, ita vehemens, qualis vix hiemali, rigidiori tempore, bacchari solet, classemque hostilem sub Urbis moenia vi cepit impellere. Veriti hostes, ne, vel in rupes littoris impingentes Triremes infringeretur, vel a nostris quassarentur Tormentis, remigio, ultimo nixu suscepto, *** ab oppido procul fieri curaverunt; et magno conatu remorum, vix Aurae impetum, et Maris undas parte transversa recipientes, se in Occidentem, post monasterium Sancti Nicolai in sinum recepere, nostris prius ictibus, maris postea et Aurae impetu concussis navibus. O subsidium opportunum! Liceat hic mihi dicere quod non tam bene ad suam rem discit Poetae, quam modo ad nostram ego dicere possum de nostra hac Urbe= Felix cui militat Aether,

Et coniurati ueniunt ad Classica Veneti.

Terrestres D

Tandem terrestres[ERROR: no reftable :]terestres copiae Z: terestres hostium copiae D copiae, cum viderent suam classem[ERROR: no reftable :]classem in valle Z: classem tempestate disiunctam et in vallem D in valle reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai cremare, depredatae sunt totum suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis, cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii[ERROR: no reftable :]reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai cremare, depredatae sunt totum suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis, cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii Z: reductam, ab oppugnatione cessarant; et in furorem quemdam actae totum suburbium deprendare, omnes sacras, et privatas Aedes incendere, cum Templo, et caenobio Sancti Nicolai; et navigiis, cadaveribusque suum in ignem coniectis, omnia cremare aggressi sunt. Alii D se ad naves cum praeda receperunt[ERROR: no reftable :]receperunt Z: receperant D alii longius vagati usque ad[ERROR: no reftable :]ad Z: in D proximum rus Zernovae ab igne, et devastationibus temperantes non inde quicquam aliud, nisi campanas tantum abstulerunt, alii[ERROR: no reftable :]alii sub Z: alii, pauci tamen, sub D sub maenibus[ERROR: no reftable :]maenibus iaculationibus Z: maenibus adhuc iaculationibus D jaculationibus vacabant. Circa meridiem animadvertimus tres viros nobiliores, ut ex indumentis apparebat de monte Sancti Blasii suburbano speculari urbis situm, tum timpanis bellicis[ERROR: no reftable :]bellicis prodivimus Z: bellicis pulsatis prodivimus D 28 prodivimus super maenia militari more gradientes tam viri, et pueri, quam mulieres, et [†][ERROR: no reftable :]nečitko: scriba ipse delevit puellae indumentis virilibus[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz viridibus indutae[ERROR: no reftable :]indumentis virilibus indutae Z: virilibus indutae vestibus D omnes armati deducente agmen Vincentio Roseneo, et nobis omnibus ordinatim subsequentibus, ita ut speciem praeberemus plurium, quam mille armatorum. Ad horam vigesimam primam vir quidam sub maenia in fossam subtus pontem accurrit in habitu turcico clamitans se esse Christianum, qui per funem demissum inter nos fuit receptus non saucius quidem, sed clamidis sinistro sinu ob glandulam a Vincentio in eum dum curreret coniectam lacerato vix incolumis. Erat is Hispanus Betius[ERROR: no reftable :]Betius Z: Beaticus D, et ajebat se esse Martinum filium Martini Moralis, et nominari Alli apud Turcas. Ab eo non solum oppugnatorem nostrum Uluzalim, sive Ochialinum Algerii proregem, sed et gesta, et numerum totius reliquae classis didicimus. Neque tamen viro fidebamus quoniam fuerat circumcisus, ut ipse aiebat, coacte. Texebat historiam se viginti annis ante fuisse captum decem [ERROR: no reftable :]decem annorum Z: decem aetatis annorum Dannorum a Mulaibagazone Rege Veles in Libia, quo postea cum suo regno a Rege Fes capto ipse cum aliis captivis in Fes deductus fuerat; ibique violenter circumcisus, neque inde unquam exisse nisi hoc vere nisi cum Scripho regis[ERROR: no reftable :]regis D: regi Z Fes fratre servituti eius mancipatum, et modo opportunitatem nactum aufugisse. Nos hominem in vinculis, et custodia tenuimus. Interim de valle hostis movit classem pedetentim per canale[ERROR: no reftable :]Interim de valle hostis movit classem pedetentim per canale Z: Interim, cessato vento, hostis de valle pedetentim movit Classem per Canale D in occidentale litus Sabionceli. Ex viginti triremibus, et semitriremibus nulla erat, quae non fuisset aliquo a nostris damno affecta, alii malus, et antennae perfractae, alii rostra adempta, alii prora illisa alii puppis inquassata[ERROR: no reftable :]in dodano iznad quassata; conquassata D.[ERROR: no reftable :]inquassata. Ex transfuga Z: conquassata. Decem, inhabilis effectae, ab aliis remulco trahebatur. Ex transfuga D Ex transfuga intelleximus centum, et octoginta Turcas, et totidem captivos[ERROR: no reftable :]captivos eo proelio Z: captivos, quantum ipse nosse potuit, circiter, eo proelio D eo proelio periisse. In medio canali obviaverunt duae lintres Sabioncellinorum munera deferentium, qui nobis postea retulerunt, quod admissi ante Uluzalim commendaverant[ERROR: no reftable :]comendaverant Z: comendaverunt D se poscentes indemnitatem, quam ille benigne promisit, et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum praesidium in Curzula foret ***[ERROR: no reftable :]foret *** ipsi Z: foret quodque ipsi D ipsi responderunt se 29 ab illis civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit in urbem jam a multo tempore. Deinde quaesivit an Triremes Venetae fuerint sub eo oppido a quindecim diebus citra, qui responderunt fuisse. Subjunxit ille praesidium fuit dimissum[ERROR: no reftable :]dimissum Z: admissum D, verumtamen majores, et munitiores urbes in Hispania ego consuevi debellare, caperem et hanc sed non vacat mihi. Dimissis eis se recepit in portum figerium sub Sabioncello procul a nobis circiter tria millia passuum. Ibi per totam noctem, et sequentem diem refecit quassas[ERROR: no reftable :]refecit quassas Z: refecit naves quassas D nullam interim molestiam nobis[ERROR: no reftable :]nobis D: eis Z inferendo. Nostri profugae[ERROR: no reftable :]profugae Z: perfugae D, qui eo mane ante hostilem adventum ex urbe se per muros dimiserant omnes incolumes evaserant[ERROR: no reftable :]evaserant D: evaserunt Z quidam intra dumeta, et silvas latuerant, alii Augustam Ragusinorum insulam trajecerant[ERROR: no reftable :]trajecerant D: trajecerunt Z. Nonuli cimbam nacti recte Jadram transvolaverant[ERROR: no reftable :]transvolaverant D: transvolaverunt Z nunciantes, captam[ERROR: no reftable :]captam, et incensam Z: captam Urbem et incensam D, et incensam fuisse Corzulam, seque [ERROR: no reftable :]seque amputari Z: seque Archidiacono, et eius fratri Vincentio, fortiter praelantibus, intra portas urbis caput amputari Damputari, seque vix praecipiti fuga evasisse semineces[ERROR: no reftable :]semineces D: seminaces Z. Praetor noster audito hoc nuntio gratias egerat Deo, quod quae praeviderat, iuxta eius opinionem evenerant. Nostri vero, qui antea illuc navigarent in luctum resoluti sui immemores nostrum casum deplorabant.[ERROR: no reftable :]deplorabant. At nos Z: deplorabant. Sed paucos post dies, acceptis veris nunciis, dolore in gaudium converso, confusis nunciatoribus mendacibus, de nostris victoriis, et incolumitate alacres, festivi in patriam redierunt. At Nos D At nos Dei munere servati licet in ipso praelii ineundi principio pavidi, et perterrefacti, et quidam etiam trementes[ERROR: no reftable :]prepravljeno videremur, tamen postea caepta pugna adeo alacres evaseramus, ut spiritu quodam divino vires nobis auctas[ERROR: no reftable :]auctas Z: acutas D nos ipsi admiraremur. Erat videre senes etiam octogenarios discurrere, hortari tela ministrare, juveniliaque opera tanquam robustissimos exercere. Joannem Baptistam Roseneum agentem octogesimum tertium annum, et ob senium inferiori debilitata mandibula aperto ore hiantem nemo est qui non viderit hastam dextera quamvis effecta vibrantem, et juniorum animos verbo, et exemplo excitantem. Mulieres non amplius pavidae muliebri more se in luctum dabant, sed audacter arma tractabant, et si quae[ERROR: no reftable :]si qua D: signa Z vulnerabatur aequo[ERROR: no reftable :]aequo ferens Z: aequo omnia ferens D ferens animo, nec[ERROR: no reftable :]nec D:ne Z ingemiscebat quidem sed prosequebatur opus suum. Puellae solitae ad auram trepidare armis ministrandis obriguerant, Pueri atrocitate quadam praeter aetatem hostibus erant damno, et formidinis, viri qui certe perpauci supererant ingenti fortitudine munia obibant, nulas vitantes vices, nec ulli parcentes labori. Nec quisquam erat,ex quo jam caeperat pugnari 30 qui suum in quopiam[ERROR: no reftable :]quopiam D: quapiam Z genere desiderari offitium operam, vel laborem permittebat[ERROR: no reftable :]permittebat D: praemittebat Z. Post praelium amotis hostibus delectum omnium quotquot erat intra oppidum arma gererent [ERROR: no reftable :]quotquot erat intra oppidum arma gererent Z: quotquot intra oppidum arma gerrerent Ddiligentissimum Archidiaconus habuit. Hoc in loco consentaneum mihi videtur cunctorum sigillatim[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz singillatim nomina inserere, ne quisquam sua laude defraudetur, et ut Dei beneficium ex debilitate pugnatorum agnoscatur. Imprimis[ERROR: no reftable :]imprimis Z: in primis D ex ordine sacerdotali erant quinque. Ipse nimirum Antonius Roseneus juris peritia insignitus ejusdem loci Archidiaconus quadragesimum septimum annum prope finem mensis Octobris ad tertium (ni fallor) calendas Novembris expleturus. Marinus Vidosius Canonicus vir certe in illis periculis valde utilis in excubiis nocturnis diurnisque pervigil precandi Deum assiduitate indefessus, et quod notatu dignum est, cum alias sit semper valetudinarius, et sexagesimo anno appropinquaret, agilitate, et exercitatione praecipuam ad omnia operam praestabat. Antonius Paulius cognomento Rufus. Marcus Milateus alias de Charis[ERROR: no reftable :]Milateus alias de Charis Z: Miloteus alias de Caris D, qui certe tormentariis elapsis adigendorum tormentorum vicem strenue subiit, et de turri Omnium Sanctorum hostes damnis plurimis affecit. Antonius Pomeneus, sive Mamentinus[ERROR: no reftable :]Mamentinus Z: Mementinus D sacrista. Ex Patriciis fuerunt tantumodo viginti unus, videlicet Jo. Baptista Roseneus 83 annorum circa Idus Octobris explendorum, Hieronymus Gabrielius quindecim annis junior. Marinus Obradi pene paris aetatis ad Hieronime [ERROR: no reftable :]pene paris aetatis ad Hieronime Z: paene eiusdem aetatis cum Hieronymo. D. Nicolaus Vidosius senior, qui licet aegrotaret, tamen ad pugnam exierat, Nicolaus Arnerius, Nicolaus Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus, Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit seu artificum erat numerus 66, videlicet Marcus Ressa carpentarius bombarderius ad puteum salsum, quem Slatinam dicunt, Franciscus de Milo graecus mercator. Mucus Radatovius nauta. Georgius de Ragusio Rosenorum domesticus. Nicolaus Epirota, alter Rosenorum famulus sagittandi peritia satis 31 instructus[ERROR: no reftable :]sagittandi peritia satis instructus Z: excellens sagittarius D, Anton de Ragusio bajulus, Franciscus Profaticus[ERROR: no reftable :]Profaticus Z: Profacius D Nauta seu piscator, Nicolaus Christophori piscator. Lucas Macellarius. Christophorus de Paulis Latomus. Franciscus ejusdem Christophori filius similiter Latomus. Marcus Radius Agricola, Toncus[ERROR: no reftable :]Toncus Z: Tomas D Osliza bajulus infirmus, et inutilis. Franciscus Jurievius Doliarius, qui et ipse bombarderii munus in praelio satis naviter[ERROR: no reftable :]satis naviter Z: optime D obiit. Gregorius Clariceus bajulus, Nicolaus Magliceus pistor, Jacobus Matcovus de Ragusio Nauta, Marinus Pharensis, qui recedentem puppim regiam Ullucelini ictu bombardelle ab aede Sancti[ERROR: no reftable :]sancti Z: sanctissimae D Trinitatis percussit, Vlachusa, alias Blasius de Longo agricola, Gregorius Martuleus[ERROR: no reftable :]Martuleus Z: Marticleus D nauta, Nicolaus Vlacotimus[ERROR: no reftable :]Vlacotimus Z: Vulathotinus latomus. Marinus Suturiza cognomento Rex piscator, Franciscus Gerbinus[ERROR: no reftable :]Gerbinus Z: Garbinus D piscator. Petrus famulus Tronconeorum alias Philippinorum. Nicolaus Gurdius surdus Doliarius. Joannes Grusius piscator, et Stephanus eius filius. Nicolaus Sagedinus Doliarius. Antonius Costa latomus. Nicolaus eius filius bombarderius adustus Gregorius Doimius latomus, Marinus Surateus pede truncus[ERROR: no reftable :]truncus Z: trunculus D latomus. Antonius Pomeneus senior carpentarius, Franciscus Bonvardo piscator. Antonius Vitcovius piscator. Marinus Bavonisius[ERROR: no reftable :]Bavonisius Z: Banisius D, alias Baziza agricola bombarderius.[ERROR: no reftable :]bombarderius, Andreas Vlacotinus Z: bombarderius. Andreas Riganus baiulus. Franciscus Carlius latomus. Marcus Milanconus agricola bombarderius. Andreas Vulatcotinus D Andreas Vlacotinus nauta aegrotus. Matheus Calavagna bajulus senex, Franciscus eius filius bajulus, Joannes Valentinus cerdo. Franciscus Pauli de Lesina carpentarius, et in hac expeditione papalis tormenti bombarderius valde utilis, et commendabilis, Lupus Ucatius, Franciscus Batocanius latomus bombarderius adustus. Paulus Radeteus bajulus. Vincentius Goriglavius, alias Ardentinus, Vincentius de Ragusio bajulus, Joannes Theodori grecus de Valona externus, quem licet suspectum haberent Cives, tamen experti sunt fidelem, et strenuum, et viriliter se gerentem, aliosque insuper animantem. Marcus de Paulis latomus,[ERROR: no reftable :]Marcus de Paulis latomus, Michael faber Z: Marcus de Paulis latomus. Hieronymus Pomeneus latomus. Michael faber D Michael faber ferarius septuaginta annorum, Marcus eius nepos ejusdem[ERROR: no reftable :]eiusdem D: eius Z artis faber. Joannes Pharensis gener castellani pastor. Marcus Radoevius[ERROR: no reftable :]Radoevius Z: Radomius D pastor. Petrus Cuppussina agricola, Lucas Smerchigna carpentarius, Joannes faber ferrarius ejus gener. Gaspar de Istria bajulator. Andreas Miglienovus senior orationi tantum ante aras utilis. Natalinus †[ERROR: no reftable :]nečitko Mathzi[ERROR: no reftable :]Mathzi kao i kasnije u tekstu Mathqi vjerojatno je krivo prepisan Mathei pisan pomoću e caudata koji ovaj prepisivač ne koristi greci carpentarius. Lucas Marci Ciore piscator, Vincentius Bilcovuius[ERROR: no reftable :]Bilcovuius Z: Billovuius D, Vincentius Pauli Bigalnei[ERROR: no reftable :]Bigalnei Z: Biganei D, Vincentius Mathqi [ERROR: no reftable :]Mathei piscatoris; et hi quinque ultimo loco descripti erant pueri decem, aut duodecim annorum ex Blattensibus ultra patricios fuerunt dumtaxat decem[ERROR: no reftable :]decem Z: undecim D, videlicet 32 Joannes Orebus, Nicolaus Bajus[ERROR: no reftable :]Bajus Z: Bacius D, Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius, Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus, Paulus, Bossidarus. Octo fuere Pupnatenses, videlicet[ERROR: no reftable :]Videlicet Marcus Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus. Petrus et Michael Separei. Marcus Motusius. D Marcus Matusius, Mathqus[ERROR: no reftable :]Matheus Stanisius, Joannes Roscovius, Jacobus Angelinus, Petrus Pharius famulus Juriceorum. Totidem Lumbardini inventi sunt, ultra eos, qui cum Civitate numerati[ERROR: no reftable :]numerati Z: anumerati D fuere videlicet Joannes [Melissae][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Buzzalinus[ERROR: no reftable :]Upisano iznad Melissae, Bernichius Jelicius, Nicolaus Musius, Marinus Radinus, Joannes Radinus, Marcus Cernogareus, Marcus Rogaceus, Stephanus Melissae. Zernovini ceteros superavere; utpote quorum numerus triginta quinque armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus. Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas, Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni, et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne[ERROR: no reftable :]Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus, Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus, Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus. Nicolaus Cuspilus, Joannes Bosinovus. Stephanus Bella infirmus. Praeter hos, qui centum, et quinquaginta trium summam complent nemo alius manum[ERROR: no reftable :]manum Z: marium D nisi forte quisque infans, ut erat Horatius, et Annibal Vidalei in ea repertus est, quin et ex his senio confecti, et effatis viribus plerique erant. Ex omnibus nostris duos tantum invenimus interemptos, Andream Uscocium ad latus, Vincentii Rosenei, et Franciscum de Ostois obrutum ruinis maeniorum ex ictu hostili collapsorum. Vulneratos, et quidem leviter sex, totidem quoque mulieres saucias, adustos ex rapida festinatione a semetipsis quinque, quorum unus Franciscus Costa latomus paucis post diebus interiit dignus certe juvenis memoria perenni, ut pote qui maluit cum parente, et patria commune [omnia][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit subire periculum, quam sibi tantum [ERROR: no reftable :]tantum ignaviter Z: tantum per fugam ignaviter Dignaviter consulere. Nam audito hostili paratu Ragusio digrediens ubi tunc morabatur cum uxore et filiis, et pedestri itinere properans sponte se intra muros inclusit semper sermone, et re ipsa cives ad deffensionem Patriae cohortatus, quem eo libentius collaudo, ut discat posteritas imitari. Alter eorum[ERROR: no reftable :]eorum Z: etiam D Franciscus Batocamius arefacta manu, et utroque pede claudus, evasit; reliqui convaluere. Numerus elapsorum fuit centum paulo plurium 33 nec ab hostibus, quisquam captus fuit praeter solam Catharinam Marci Radoevvii pastoris suburbani filiam. Sub vespertinum crepusculum advenere ex eis aliquot veniam deprecantes, et arcenti eos vulgo cum saxis vix potuit Archidiaconus suadere per funem recipere[ERROR: no reftable :]suadere per funem recipere Z: suadere, ut per funem reciperentur D, nec valuit cohiberi temeritas, quin unus graviter in fronte feriretur. Tanta est nostra in prosperis humanae charitatis oblivio. Paulo ante vix pietatem divinam lacrymis, et planctu in commiserationem nostri defleximus, et[ERROR: no reftable :]et Z: ut D non sponte, sed vel metu majoris periculi, vel necessitate coacti praeter voluntatem nostram in urbe deprehensi fuimus, et tamen in proximos nostros, qui nobis alacriores fuerint, desevimus, nec id cognatorum nostrorum defectibus ***[ERROR: no reftable :]nec id cognatorum nostrorum defectibus *** et nulla Z: nec in cognatorum nostrorum defectibus connivemus. Et nulla D et nulla quidem ratio potuit plebem ad eos recipiendos inflectere, nisi ut plures in urbe reperiuntur, si forte rursus oppugnaremur, quamvis aliqui nihil melius cum eis fore contenderent quorum licentiam Archidiaconus, et verbo, et auctoritate coercuit. Noctu ante sextum decimum Calendas Septembris Uluzali cum suis avectus est Pharum versus quod est Caracosia[ERROR: no reftable :]quod est Cracovia ad quinquaginta quinque Z: cum est Caracosia cum quinquaginta quinque D ad quinquaginta quinque velis per nostrum canale. Paulo post in tenebris tertia vigilia preteriit ipse quoque Pharum tendens, nec in nos quicquam tentavit[ERROR: no reftable :]tentavit Z: attentavit D a nobis quoque minime tentatus. Eodem die sub tempus postmeridianum[ERROR: no reftable :]postmeridianum Z: pomeridianum D venit custos de montibus, nuntians celocem quandam ex alto celerem tanquam avem in Augustam venisse, et inde ad nos remis velisque tendere, nec multo post affuit celox, cui praeerat Nicolaus Hydruntinus[ERROR: no reftable :]Hydruntinus Z: Hydrantinus D, qui retulit nostram classem prope diem adventuram in hostes animo pugnandi. Ea spes nostris consolationem attulit non levem. Et quamvis Archidiaconus sciret, nondum omnem confederatorum manum simul esse congregatam, tamen amplificavit spem, et nuntium, ut nostros animaret. Is venerat, ut numerum et robur, et hostium gesta exploraret. Nos quaesitis eius satisfacientes tertia die eum a nobis dimisimus cum literis Archidiaconi tum ad Serenissimum Imperatorem[ERROR: no reftable :]Imperatorem Z: Principem D Venetiarum ex Apulia ubicunque primum applicuisset[ERROR: no reftable :]applicuisset Z: applicavisset D terra transmittendis, tum etiam ad Excelentissimum Classis Imperatorem eidem consignando transfugam illum Granatensem, sive Beticum, quem ille in se suscepit Imperatori Venerio exhibendum, quae omnia num praestiterit, ignoramus. Vereor tamen in quibusdam eum deffecisse. Nam auditum quidem fuit pro certo reditas fuisse litteras Augustino Barbadico sed non transfugam neque litteras ad Imperatorem perlatas. Uluzalis, et Caracosia in depredandis Pharensibus, qui urbem deseruerant, et in arcem confugerant sex dies sumpserunt[ERROR: no reftable :]sumpserunt Z: consumpserunt D, in quibus totum pene suburbium cum duobus 34 Monasteriis Franciscano, et Dominicano, et intra maenia multas aedes sacras et prophanas concremaverunt. Per totam quoque Pharensem Insulam circum vicina maria[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz maenia impune vagati incendiis, et depopulationibus caedibusque grassabantur[ERROR: no reftable :]erassabantur Z- greška prepisivača: grassati sunt D, tamen Gelsae pagum turricula defendit, et in monte Samotuorio incolae strenue se tutati sunt, et ut fertur ducentos Turcas occiderunt, quo in loco mulieres egregiam operam praestitisse dicuntur[ERROR: no reftable :]dicuntur D: dicitur Z in efodiendis saxis, quae telorum vice viris in hostes ministrabant. Narentani quoque latrones exierant, praedasque hinc, et inde agebant, et ex nostris pagis intra illos sex dies circiter septuaginta duas animas avexere. Ante decimum Calendas septembris Uluzalis cum suis intempestae noctis silentio tacitus praeter Curzulam sub litore Sabionceli praeteriit, et rectum cursum ad classem habuit. Caracosia eo die a capite occidentali Sabionceli ad insulam nostram in vallem Tonsoris circa horam tertiam diei cum suis quinquaginta sex velis sub nostris oculis traiiciebat, et in traiiciendo non omnes simul naves, sed binae, vel ternae, et longo intervallo procedebant, eodem quoque ordine reversae sunt ad vespertinum tempus sub Sabioncelum intra unius horae spatium. Quid sibi vellet illa morosa trajectio nos nescibamus. Verebamur tamen eum milites emisisse, qui nos ex insperato a terra invaderent, quando ipse a mari oppugnaturus afforet[ERROR: no reftable :]afforet Z: offeret D. Icirco totam noctem insomnes egimus, et quidem[ERROR: no reftable :]quidem D: quid Z alii vehementer pugnam exoptabant, ut fugae ignominiam resarcirent, alios in oppidum rediisse thaedebat, alii taciti finem praestolabantur, supplicationibus, et orationibus vacantes. Ego certe in priori illa Uluzalina pugna fateor, me vel numine[ERROR: no reftable :]numine Z: omine D, vel temeritate, aut desperatione arreptum[ERROR: no reftable :]arreptum Z: correptum D mente hebetata[ERROR: no reftable :]hebetata D: hebebata Z obriguisse in mortis contemptum, sed Caracosianum adventum prorsus nihili [†][ERROR: no reftable :]nečitko: scriba ipse delevit feci, tum propter nostrorum animum[ERROR: no reftable :]animum D: omnium Z priori excitatum praelio, tum propter hostium debilitatem, non enim erant integrae triremes,[ERROR: no reftable :]triremes, nisi Z: triremes, ut Uluzalinae, nisi D nisi perpaucae, sed breviora navigia in quibus neque tormenta violenta, nec pugnatorum multitudo nimia esse poterat. Circa quartam vigiliam Caracosiana manus praetereundo silenter[ERROR: no reftable :]silenter D: silente Z rasit iter litore Oeni, seu Sabionceli, et ad aquas Terstenice[ERROR: no reftable :]Terstenice Z: Terstenizae D viginti quatuor stadia procul a Curzola ex orientali parte per duas oras substitit. Ibi ter aciem instruxit tanquam in nos irruiturus, ter etiam instructam solvit. Demum a caeteris avulsae quatuor semitriremes ad Franciscanorum scopulum perexerunt, et monasterium totius Illyrici pulcherimum ablatis campanis incenderunt. Templum autem augustissimum non potuit cremari, quoniam ex saxo vivo, et topho in fornicis modum constructum fuerat, interiora tamen quaeque lignea in favillam redacta parietes fumo 35 infecere. Postea universa illa manus profecta est ad pagum Lombardae ad Veru, ubi sunt loca nostra delitiosa. Illuc enim venere cum praeda, qui praecedenti vespere expositi fuerant in valle Tonsoris circiter mille quingenti viri. Hi totam noctem quieti in litore dormiverant[ERROR: no reftable :]dormiverant Z: dormierant D, et ab hora prima diei se per latitudinem insulae difundentes[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz defendendes a medio insulae in orientale[ERROR: no reftable :]orientale cavernas Z: orientale caput proceperant scrutantes omnia dumenta, nemora, saltus, valles, montes et cavernas D cavernas, in quibus comperierunt circiter 34 rurales promiscui sexus, qui nullo pacto cogi poterant, ut intra maenia se transferrent. Pecorum vero copiosam praedam avexere, et quae sibi visa sunt non avehenda[ERROR: no reftable :]avehenda caedentes Z: avehenda esse, cedentes D caedentes in silvis stravere corvis, et vulturibus in escam. In Lombarda omnes genio indulxere, et post crapulam in aedes debacchati eas ignibus devastarunt. Interim celocem vidimus [ERROR: no reftable :]vidimus etiam Z: vidimus circa Melitam remis, velisque in nostram insulam utentem; vidimus etiam Detiam triremem ex Caracosienis statim in eam contendere, et postquam cominus congressae sunt, vidimus quoque ambas simul ad reliquas raptim redire, in quorum adventu illico omnes vela ventis dedere. Nos primo conjecturis id quod erat conjectantes a praefecto classis Turcicae venisse[ERROR: no reftable :]venisse D: vomisse Z Caracosiae praeceptum, ut ad reliquum navalem exercitum propere festinet, deinde etiam ab emissis exploratoribus de hoc certiores facti, postero die solemnes non solum[ERROR: no reftable :]solemnes non solum Z: non solum solemnes D annuas supplicationes a nostris majoribus institutas ob defensam fortiter eo die patriam ab impetu vehementissimo classis Aragoniae anno octogesimo ante, verum etiam publicas gratiarum actiones quam maximas potuimus de liberatione imminentium periculorum totis cordium affectibus prae gaudio collacrymantes exolvimus, et collectas aliquot pilas, et jacula in nos ab Uluzalinis adacta in templo cathedrali, tanquam trophaeum iuxta scuta Aragonia cum hujusmodi inscriptione olim a majoribus dedicata.

(Parthenopes Regem, Sociosque hinc classe repulsos Testantur[ERROR: no reftable :]testantur Z: testentur D natis scuta dicata Tholo.) Deo, ac Virgini matri, nostrisque tutelaribus Divis Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae protectori praecipuo, omnibusque Celitibus pie sacravimus rem tali carmine subsignantes:

Inter mille rates sospes Corcyra Melena Vauceli pulso parta trophaea dicat. Virgo tuo a partu quingentis mille peractis et decies septem proximus annus erat. Lux quoque fulgebat, qua coelum invecta petisti, cum bene res cessit numine gesta tuo, 36

Tu nos servasti, servaras ante parentes Cum stetit in nostram Bartholomaeus opem Nos tibi commendet Marci tutela Beati et prece coelituum perge fovere tuos. In te spes nostra est, per te tibi vincimus usque et sine Te[ERROR: no reftable :]sine Te ruimus D: sine ruimus Z ruimus. Semper adesto tuis. Quod quidem Epigramma breviori compendio sic immutatum est Virginis a partu quingentis mille peractis, et decies septem proximus annus erat. Aere[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz Ane pilis necquiquam Vauzellinus adactis Disjecta hinc pulsus per mare classe ruit; Gesta die res est, quo Virgo ascendit Olympum Urbs memor haec Divae parta trophaea dicat.

Post haec litteris Archidiaconi certiore facto de incolumitate nostra, et de recessu totius hostilis classis ex Adriatico sinu Iacobo Foscareno, et Philippo Bragadeno, quorum alteri terrestrium, alteri maritimarum rerum Illyrici a senatu cura demandata fuerat, et transmisso ab eis tunc primum hoc felici nuntio ad senatum non tantum trepidatio universi sinus[ERROR: no reftable :]sinus soluta Z: sinus Dalmatiae soluta D soluta est, sed ex Curzulensi facinore ab omnibus capta fuit ingens laetitia, quam etsi[ERROR: no reftable :]etsi Z: et si D non ausim nominare praesagium eodem anno subsecutae ad Corinthiacas fauces magnae navalis victoriae, non vereor tamen astruere gesta Curzulensium non parvum fuisse nostris invadendorum hostium calcar, et stimulum. Fortunam dominari in bello, gentilium est dicere. Longe praestantius Sacrae Scripturae consuetudo Deum solet Dominum exercituum appellare, ita ut in medio sacrorum nostrorum sanctissimus ritus coelum, et terram plenam majestate Dei exercituum testatur. Nam dictio Sabaot Dominum super exercitus significat, ut omnes passim intelligant fortunam nihil prorsus esse, Deum vero auctorem omnium rerum vires quoque exercituum moderari. Quod si unquam alio tempore, et usquam alibi divini numinis potestas humano generi patuit, plane in servanda Curzulensi urbe manifeste constitit. Ut enim involvantur silentio, quandoquidem absque lacrymis referri nequeunt) tot aliae munitissimae urbes captae incensae deditae, quis 37 nisi divina pietas eam[ERROR: no reftable :]eam Z: hanc D urbeculam desertam debilibus muris parva manu, et ea imbelli praeservavit? Quis pueris rei bellicae imperitis stratagemata consilia, robur, et audaciam subministravit?[ERROR: no reftable :]subministravit? An Z: subministravit? Quis faeminis cor, animumque dedit, vel puellis, ut virili habitu indutae, inter arma, vulnera, et pericula impavidae, tela vel ministrarent, vel tractarent? An D An non Dei munus est[ERROR: no reftable :]est Z: fuit D vigilantibus frustra custodibus per ministros sacrorum furtivam hostium invasionem patefieri? Nunquid non est Dei beneficium ex nostris, qui debilitatem obsessorum proderet, captum fuisse prorsus neminem? Cum utique plurimi, dum ex urbe fugiunt sagittis, et plumbeis glandulis ab hostibus fuerint sauciati, sicque vulneribus retardati, ut facillime capi potuerint? Quale vero est illud? Quod in sinu Rizonico quadrigentorum triremium hostilis classis reperitur, et ex ea deliguntur Caracosia, et Uluzalis, qui excursiones per Illyricum faciant ambo instructi, et parati, ille secum deducit quinquaginta quinque vela hic viginti majora, simul ad praedam discedunt sed dum alter alterum praedandi studio praevenit[ERROR: no reftable :]praevenit Z: pervenit D cujus nisi divinae providentiae fuit ne ambo simul[ERROR: no reftable :]simul Z: simul fere D eam adorirentur, cum ambo ad id simul profecti sunt, et ambo simul eam insulam praetergressi in Pharenses grassati[ERROR: no reftable :]grassati D: crassati Z fuerint? In reditu autem a Pharia depopulatione unde est, quod iterum disjunguntur, et alter denuo tentare perrhorescit alteri non vacat? O Virgo beatissima, quam de hac tenebrosa caligine translatam nostri causa ante perspicuum summi Dei thronum astare credimus, ut quemadmodum in terris humano generi virtutum[ERROR: no reftable :]virtutum D: virtutem Z exemplar in admirabili humilitate praestitisti, ita et super coelos coelorum proxima Dei potestate praedita ad nostram utilitatem regnes : Agnoscentis hoc singulare a te munus populi adauge precamur fiduciam, et quos toties ex tot internectionum[ERROR: no reftable :]internectionum D: internitionum Z casibus misericorditer eripuisti, cumulatis benefitiis in perpetuam clientelam cum Beatis Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelista ceterisque Divis perpetuo servandos intra sinum benignitatis tuae suscipe, ut in fide filii tui radicati, nec unquam ad alienos cultus ulla labefactatione detracti, et in hac et in coelesti patria protectionis tuae fructum assequamur. Indulgente votis hujusmodi piissima eiusdem servatoris[ERROR: no reftable :]servatoris Z: salvatoris D nostri filii tui Iesu Christi clementia, cui simul cum Patre, et spiritu sancto sit semper honor perpetuus, et aeterna gloria. Amen.

Antonii Rosanei Corcyrae Melenae Opus Assiduis percontationibus eorum, qui conservationem opiduli Corcyrae Melenae Patriae meae miram quidem, et divino adscribendam Numini admirantes, seriem tam praeclari facinoris toties a me repetunt, hoc brevi comentariolo[ERROR: no reftable :]u rukopisu prepravljeno iz "compendiolo“ satisfacere decrevi. Tu tantum Diva Virgo Mater, cujus opem firma fide credimus nobis eo in praelio certissimam adfuisse, sicuti servulum non es dedignata in iis omnibus dirrigere, ita quoque manum, et calamum per veritatis semitas in tua praeconia, et gratiarum actiones precor deducito.

Selimus, perfidus Turcarum Tyrannus, Othomanicae fraudis[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "grandis“, non ut Solimanus pater dissimulator, sed ex professo haeres, et alumnus faedifrago bello Venetis Cyprum pene totam ***[ERROR: no reftable :]totam *** Famagustam Z: totam praeter Famagustam D Famagustam jam anno ante ademerat, rebusque secundis elatus classem innumerabilem ex Helesponto, et aliis tam Aphricae, et Asiae, quam Europae natalibus[ERROR: no reftable :]natalibus Z: navalibus Dad Euboeam Calendis Maii convenire jussit. Ibi dum epibatis militibus ac remigibus caeterisque necessariis reliquum classis instruitur Alli Bassa emenso bis in eundo, et redeundo Carpathio cum delectis sexaginta triremibus praesidioque cum anona Leucosiae dimisso, ad Calendas Iunii rediens, pene trecentas alias levioris pernicitatis naves praeter onerarias sub altero ductore Pertavú nominato optime munitus offendit, easque in Christianorum damna praesertim Venetorum educit. Fama apud nostros de hujusmodi classe crebrescebat, trepidabaturque passim a nostris. Turcae vero in confinibus in dies graviora minabantur.[ERROR: no reftable :]minabantur. Tamen Z: minabantur. Res Veneta in maximum discrimen deducta erat. Tamen...D Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii Columnae nutantes Venetos confirmavit, et ad confoederationem suam una cum Hispaniarum Rege Philippo II contra Turcas optimis conditionibus vix post Idus Maii protraxit[ERROR: no reftable :]protraxit Z: pertraxit D. Segniter quidem ea confoederatio compacta est cum ab anno praeterito de ea captum fuerit tractari in causa fuerant suspitiones seditionum[ERROR: no reftable :]captum fuerit....seditionum Z: captum facit tractari. In causa fuerant suspiciones conditionum.. Classis Veneta erat copiosa, sed dissipata pars in Creta sub Marco Quirino, et Antonio Canali insulam custodiebat, altera major Imperatorem rerum maritimarum Sebastianum Venerium, et Augustinum Barbadicum ejus legatum secuta se receperat in Sciciliam, Messanae operiens[ERROR: no reftable :]operiens: aperiens Z 3 ex Hispania Philippae classis adventum. Interim hostis, quacunque ingrediebatur, totum pelagus[ERROR: no reftable :]pelagus: pelagis Z velorum linteis contegebat, quocunque applicabat praedas agebat, incendia, et sanguinem miscebat. Citheron insulam pene totam devastavit[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "devastasit“, Rethimum Urbem Dictaeam ab incolis destitutam cum nobilissimis aedibus succendit, et inde delitiosissimam Cretici litoris oram cum aliquot interioribus pagis funditus delevit abductis ultra mille captivis. Zacyntum, et Cephaloneam cladibus innumeris affecit, suburbia, et pagos concremavit, et incolas praeter paucos in arcibus inclusos in servitium abduxit. Corcyrae portus, et litora, ac vicos, quamvis non impune vexavit. Triremium nostrarum Barbadicam Jadertinam, et Tronam vix elapso Chersano Nicolao Drasio dum hostilem explorarent classem deinde etiam tres onerarias naves cum militibus, et armamentis oppressit. In Epiro Alchinium, quod ab exercitu necquicquam oppugnabatur per deditionem a Sarra Martinengo servari non posse praevidente recepit. Antibarim quoque nullis prorsus vexatam armis simili deditione suscepit, in hoc tantum fide servata, quod Sarram et Praetores Alchiniensem, et Antibarensem cum paucis Ragusii exponi fecit. Caeteros tum milites, tum oppidanos praesertim qui abire juxta condictum volebant captivos remigio addixit. Quin et Alchiniensium plerique eo ***[ERROR: no reftable :]eo *** nequicquam Z: eo quo se nequicquam D nequicquam tuerentur miserime trucidati sunt, aliis vero, qui se quietos in Turcarum ingressu continuerant, dimissi sunt vitam in patria nece miserabiliorem degere.

Antequam haec in sinu Adriatico ab hostili classe gererentur, ecce repente ad quartum nonas Augusti praedones nostri, quos Illirico vocabulo Usocos [ERROR: no reftable :]sc. Uscocos, idest transultores, seu potius transfugas appellare solemus redeuntes ab Epiro nobis Meleneis nuntiarunt, Alchinium esse in periculo ab exercitu terrestri seque in pelago vidisse multitudinem velorum non procul ab Alchinio, et vix evasisse, neque scire, quae vela sint, suspicari tamen esse Caracosiam piratam cum lintribus celocibus ***[ERROR: no reftable :]celocibus *** et aliis Z: celocibus Nicoparonibus et aliis D et aliis expeditis piraticis remigiis. Postero die quidam Perastini (quae natio est degentium in pago Perasti prope Rizanum) in scapha, relicta majori nave, remigio elapsi retulerunt, esse classem Turcicam sub Alchinio, seque praecipiti fuga consuluisse. Neque tamen eis 4 fidem praestitimus: non enim credi posse videbatur ausuram hostilem classem intima sinus nostri penetrare dimissa post tergum Christianorum classe, suspensi tamen animo in terrores, et extrema quaeque diffluebamus, nec erat praesto ulla consilii capiendi ratio. Perastini quotquot erant intra nostra moenia ad hoc primum nuntium omnes usque ad unum conscenderunt lembos, et in interiora navigarunt. Adfuit celox Butuanorum pridie Nonas Augusti, nuntians suos cives universos incensa sponte patria sese intra Catharum a quibusdam auctoribus Ascrivii nomine nuncupatum recepisse, Alchinium oppugnari a terrestribus copiis, supervenisse totam classem hosticam, captumque vereri Alchinium. Subsecuti sunt rumores incerti ex Epidauro Illyrica, quae hodie Ragusium dicitur adijcientes deditionem Antibarensium, et Cathari periculum, ac totius Illyrici perniciem.

Est ara moenibus innixa juxta portam australem Deiparae Virgini, et Divo Bartholomaeo a majoribus nostris ob rem in festo excoriationis suae bene gestam in Aragoniam classem dedicata sacrificulum tantum cum duobus, vel tribus ministris fornice protegens opere trabali cancellato ab area publica seclusa. Ibi quotannis ipso die Nonarum Augusti summo mane solet universus populus ad beneficia Virginis Dei Matris ob mirificam in exquiliis nivem recolenda convenire. Dum igitur ibi de mane sacra fiebant innuit[ERROR: no reftable :]Dum...innuit Z: Dum igitur ibidem de more sacra fierent innuit D Praetor Vicario Episcopi, ut populum perterritum, ac trepidantem cohortaretur esse bono animo, Vicarius alteri sacerdoti id mandavit. Ille se excusans[ERROR: no reftable :]ispravljeno iz "exscusans“ Archidiaconum aVicario requiri ad id opus curavit. Is non detrectans onus ex tempore dicturus ope Dei intra semetipsum implorata, et aperto psalmorum libro, quem in manu tunc habebat forte in illa verba psalmi 61 [tunc][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit incidit. Duo haec audivi, potestas Dei est, et tibi Domine misericordia.

Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres, Fratres, ac filioli in Christo dilectissimi. Audistis inquam Davidis sententiam a me modo praelectam. Considerate quaeso in ea Dei duas potissimas virtutes, 5 quarum altera nihil divinae majestati impossibile esse testatur altera solum nostri commiserationem illi tribuit, quam ipse Deus in nos sit misericors[ERROR: no reftable :]tribuit...misericors Z: tribuit, ut nemo hominum in se ipsum magis pius esse possit, quam ipse Deus in nos sit misericors. D. Certe video vos in utraque consideratione una mecum defficere. Parcite charissimi si dissimulatione in verbis nulla utor. Res et tempus omnem fictionem ablegavit. Vereor equidem ne hoc tanto terrore, quem ex hostibus suscepimus, Dei indignationem provocemus. Si enim Deum misericordem fatemur, si omnipotentem credimus, quid est, quod hostes non minus Dei, quam nostros magis timemus, quam ipsum Deum? An eos suspicamur Deo potentiores? Absit hoc a nobis, qui Deum omnia quaecumque velit in coelo, et in terra facere confitemur. An forte divinam pietatem a nobis aversam veremur? Hoc quidem suspicari licet, ita tamen, ut nemo nostrum desperet nobis ipsis potestatem ab eodem Optimi Maximi [ERROR: no reftable :]Optimi Maximi Z: Optimo Maximo D fieri commiserationis suae recuperandae. Nunquam misericordiae suae potest oblivisci Deus. Nos sumus, qui inter pietatem divinam, et nostram imbecillitatem obicem scelerum interponimus, ne auxilium divinae gratiae super inutiles servos descendat. Sublato hoc obice statim praesto est superna clementia. Atqui ex ejus munere in nostra manu est hunc ipsum obicem tollere. Convertatur unusquisque nostrum a via sua mala et revertatur ad Dominum per cordis contritionem, oris confessionem et operis satisfactionem et Dominus convertetur ad nos et miserebitur nostri in multitudinem miserationum suarum. Puerile, imo foemineum est plorare propter metum suplitii de nobis in expiationem scelerum nostrorum sumendi. Piae nostrae lacrymae forent si postposito suplitii pavore expectantes alacri animo, sive mortem, sive servitutem, sive profligationem, seu quodcunque aliud poenae genus in nos divina providentia decreverit in satisfactionem peccaminum nostrorum lacrymaremur, id potissimum, quod divinam nostris pravis actibus offendimus clementiam. Opportebat prius praevidere poenam et abstinere a delictis. Nunc autem, postquam in omni delictorum genere delectati sumus, non opportet purgationem timere, sed eam alacriter suscipere in medelam animarum nostrarum. Sed quid dico nos delictis delectatos? Quasi non adhuc eis delectemur? 6 [Penitus Utinam nulla mortifera][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Utinam penitus superstitiones[ERROR: no reftable :]Utinam penitus superstitiones napisano iznad prekriženog teksta fornicationes, adulteria, sussurationes furta superbias, et alia ejusmodi crimina deseruerimus, et non adhuc faetoribus immersi in ipsa vitiorum sentina versemur. Utinam nulla mortifera pestis intra cordium nostrorum latibula hospitetur. Expurgemus dilectissimi vetus malitiarum nostrarum fermentum, et ploremus peccata nostra coram Domino parati omnem animadversionem de manu Domini in salutem animarum nostrarum alacriter suscipere. Durus est hic sermo, sed durior est corporis, et animae jactura. Nunc Deus ipse de nobis periculum facit, quantum in ejus Unigeniti filii Domini Nostri Jesu Christi traditionibus profecerimus, an simus Christiani nomine tantum, an vero, et re ipsa. Omnibus omnino, quotquot nascimur in hoc mundo, ante vel post paulo intervallo migrandum est ex hac vita. Nonne satius est oblata occasione purpuream animam in gratiam gratissimi retributoris expendere, quam per ignaviam, et languorem marcescentem auferri? Assidue gloriamur Sanctorum Martyrum coronis, et tamen piget nos eorum exempla sequi. Ubi est priscus ille martyrii fervor? Ubi antiquum occasionis hujusmodi desiderium? Ubi illae voces? Melior misericordia Domini super vitas. Preciosa mors Sanctorum . Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Beati, qui persecutiones patiuntur. Ego in flagella paratus sum. Funes ceciderunt mihi in praeclaris. Si consistant adversum me castra non timebo, et alia hujusmodi verba, quae quotidie ore, et labiis recolimus, corde autem, et opere adimplere recusamus. Audite Fratres. Ego vobis nunquam suaserim tentare Deum, ut vos martyrio offeratis. Scio enim nostram omnium[ERROR: no reftable :]omnium D: omniam Z infirmitatem. Persuadeo tamen, et hortor quemlibet vestrum potius quaeque tormenta pati, quam a fide Christi deficere. Nam brevem passionem subsequetur aeterna felicitas, abnegationem autem innenarabilium tormentorum cruciatus, et sine fine punitio. Et in hoc adhortationem meam superfluam esse censeo, ita enim vos animatos conspicio, ut non sit adhortandi locus. Aliud est, quod vos commonere velim; Ut video, fugam molimini. Nec probo, nec reprobo. Sed viam, qua sit fugiendum ignoro. 7 Totum mare undique ab omni latere fervet piratis Narentanis, Novianis, Apolloniensibus, et aliis hostibus, qui nos circumdederunt. Ab Oriente tota classis Turcica fere quadrigentarum triremium jam in sinu Rizonico, aut fortasse ad Epidaurum vel vicinius appropinquavit. Ab occidente praemissae ab eadem classe triginta triremes heri super Issam conspectae feruntur. A Septemtrione non recipimur, et si reciperemur, latrunculorum praeda fieremus. Ab Apulia, quae est ad meridiem longo maris trajectu secludimur, et quod deterius est hostium circumdamur insidiis. Videte igitur ne forte (quod Deus avertat) majus incidant periculum, qui evadere cupiunt. Si tamen abeundum censetis, Deus vos comitetur. Ego qui vitam, non minus charam, quam vos, habeo, nequaquam abire statui, sed hic operiens[ERROR: no reftable :]operiens D: aperiens Z experiar (ut solet dici) quid fortuna ferat. Arbitror enim classem hostilem nequaquam ultra sinum Rizonicum sive Epidaurum progressuram, cum a tergo reliquerit copias Venetorum innumerabiles in navibus, triremibusque levioribus, et gravioribus prope diem simul cum Philippea, et Pontificia classe suorum subsidio affuturas. Fateor quidem posse contingere, sub umbra hostili latrones Narentanos vel Novienses, aut Cracosiam, vel alium quemlibet piratam, aut ductorem in nos excursiones facturum praesertim cum audierint a nobis destitutam esse Patriam. Iccirco obtestor ex vobis animosiores, ut hic mecum remaneant, patriam, parentesque suos, et ossa parentum, ac templa Dei, quoadusque poterunt defensuri, ne forte tres, aut quatuor latrunculi desertam Urbem depopulentur, et incendant cum maximo nostro dedecore. Testis est haec ara Deo, ac Deiparae Virgini, Divisque Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae sacrata, Patres nostros non Aragoniam classem evitasse, sed intra haec ipsa moenia sponte inclusos impetum hostilem fortiter repulisse. At nos a majoribus acceptam deseremus? Procul sit a nobis tanta turpitudo. Sed neque navigiorum vobis [ERROR: no reftable :]vobis copia Z: vobis tanta copia D copia suppetit, ut omnes avehi possitis. Recedant imbecilliores, periclitaturi quidem majori periculo quam nos, qui [ERROR: no reftable :]qui nihil Z: qui hic nihil D nihil aliud, quam validam manum timemus. Vos autem 8 Matres optimae ne quaeso turbetis virorum consilia, ne ejuletis tenerorum pignorum animas. Creator Deus amat vos, et pignora vestra, et in amando superat maternum amorem vestrum. Commendate vos omnipotenti, et piissimo Deo. Confugite ad clementissimam Matrem misericordiae. Si enim ipsa ostendet filio ubera, filius quoque ostendet Patri sua vulnera, et eorum intuitu Pater miserebitur nostri in millibus suarum miserationum. Procumbite ante tutelares Divos Bartholomaeum, et Marcum, quorum suffraggiis stant haec moenia, supplices orate, et exorabitis. Oratio coelum penetrat, vim Deo facit, exercitus conterit, et potentioribus ruentibus[ERROR: no reftable :]ruentibus D: mentibus Z humiles roborat, et confirmat. His dictis sacra prosequimur, et absolvimus. Plebecula mussitabat alius [alius] aliud[ERROR: no reftable :]aliud D: alium Z quisque pro suo ingenio. Inter coeteros quidam vanitatibus praesagiorum intendentes vel forsan naturali causa moti ad desperationem populi augendam testabantur aves albas simillimas praeter colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari, modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos ad destructionem nostram venturos[ERROR: no reftable :]venturos D: ventura Z. Interim opulentiores ad navigia suas arcas mittere caeperant. Supervenere nuntii de Ragusio unus post alium, et ut quisque erat recentior ita deteriora ferebat. Tum vero universi accervatim suppelectiles suas ad naves comportant, nec quisquam fuit, qui labori pepercerit, ita ut in angustiis portarum alter alterum comprimeret. Praeerat civitati juvenis, nec admodum rerum peritus, nec peritioribus confisus. Hic a duobus mensibus citra magistratum occeperat, et intra hoc tam[ERROR: no reftable :]“tam” upisano iznad teksta breve spatium nemini non fuerat gravis. Tamen a triduo remiserat institutum, et tractabiliorem se praestabat. Is ubi omnia asportari vidit, statim portas civitatis seris, vectibusque obseravit. Tum caepere alii e manibus res suas deturbare, alii capsas ad portas instruem congerere alii aliis impedimento esse; miserabile erat 9 spectaculum; ita ut in ipso actu senior quidam collacrymans diceret: Haec facies Trojae cum caperetur erat. Praetor autem quamvis familia Venetis dimissa non multam suppelectilem secum aduxisset, tamen et ipse famulam cum universis rebus super navigium in portum[ERROR: no reftable :]portum D: portu Z emiserat, et insuper lembum Perastinorum, qui praedandi causa redierant sero oblitum cum sex robustissimis remigibus conductum centum viginti solidis aureis pro se reservabat. Adventante vespere crebrescebant[ERROR: no reftable :]crebrescebant Z: crescebant D rumores varii, et incerti. Mulieres trepidae per urbem cursitabant rogantes se emitti in navigia, et in silvas. Tandem Praetor exoratus sub crepusculum eas dimisit, et postero die mitius agens aperuit portas urbis, ut emitti possent impedimenta in navigia, quae in ancoris stabant. Omnes demum, qui abire voluerunt vela ventis dedere sexto Idus Augusti. Non est omittendum, quod abeuntibus Franciscanis contigit.(Utraque enim familia, et Dominicanorum, et Franciscanorum superioribus diebus ante alios aufugerat). Hi de monasterio suo, quod est in scopulo majori procul ab urbe duo millia passuum ex orientali parte jampridem crucifixi immaginem mirificam, et aliam divae Virginis Mariae Matris Domini picturam in aede Omnium sanctorum intra urbem collocaverant, postea accincti fugae Virgineam[ERROR: no reftable :]Virgineam Z: Virginis D illam venerabilem figuram cum ornamentis preciosissimis ex eadem aede Sanctorum Omnium extractam in lembo, quo erant recessuri deposuerant crucifixi signum[ERROR: no reftable :]signum Z: lignum D propter cymbae incomoditatem relinquentes. Tanta repente procella exorta est, ut ex imo fundo ad coelum usque fluctus attolli, et reluctantibus invicem ventis[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "ventibus“ omnia vorticibus in abyssum devorari viderentur. Ex qua procella postea percepimus sub Alchinio septem Turcarum triremes in statione periisse, et multas alias inter se collisas fuisse. Perterrefacti[ERROR: no reftable :]perterrefacti D: pertemefacti Z Fratres arbitrati tempestatem ea de causa a numine divino fuisse, commotam statim imaginem in loco, unde sustulerant cum omnibus ornamentis reponunt, inde sedato mari deserentes monasterium cum campanis etiam in campanili relictis omnes quotquot erant fugam inierunt, relicto in civitate utroque 10 tam charo pignore. Digni certe animadversione, quippe qui mortis contemptum professi, tamen ne signo quidem coelesti moniti hebetem animi timorem intra se colligerent, ut vel uno tantum ***[ERROR: no reftable :]tantum *** famulo Z: tantum saltem famulo famulo religionis causa periclitarentur. Sed aliorum exemplo parcendum est et eis, quamvis Narentani aliquibus eorum non pepercerint. Nam captos ex insidiis oportuit argento redimere. Post eorum fugam altera die venerunt duo Apostatae ejusdem ordinis, non tamen ejusdem provinciae, qui auferre ornamenta pretiosa ab eadem imagine nitebantur, quos remisimus unde venerant, vacuos, et si erubescentiae compotes fuerunt erubescentes. Sed haec missa facio. Ad rem pergo. Nostri, qui rectum cursum navigando tenuerant omnes incolumes primo die Pharum, altero Jadram vento nimium favente[ERROR: no reftable :]favente D: faventi Z navigarunt, ita ut Jadrenses tot velis Nostrorum, ac Pharensium procul conspectis suspicati fuerint hostem adesse. Nos autem in excubiis, vigiliisque noctes diesque versabamur omni prorsus undique subsidio destituti. Quin etiam vicini nostri nobis comercium tanquam morbosis, vel aqua, et igni interdictis ex eo tempore per viginti dies subtraxerunt. Nonnunquam tamen cymbala cum litteris, et nuntiis e vicino litore furtim se ad nos proripiebat. Annuntiatum igitur fuit quarto Idus Augusti esse in valle Juliana septem semitriremes Noviensium, et in eas incidisse Presbiterum Franciscum Adonisium cum plerisque aliis nostratibus, qui Ragusium petebant. Juliana est in continenti e regione Augustae inter Melenam, et Melitam. Nocte sequenti illi Novienses extra insulam nostram avecti, et tenebrarum silentio in portum ab incolis Gherschiza nominatum egressi sub tribus vexillis summo mane a parte australi super pagum Blattae non ante visi[ERROR: no reftable :]promijenjeno iz nisi sunt, quam clamor vigilum hostes adesse nuntiaverit. Vigiles tametsi praeadmoniti cum toto pago a Civitate fuerant de adventu Noviensium in Julianam, tamen obdormierant, et adventum non senserant, sed postea expergefacti post terga praetereuntium inimicorum acclamantes, statim se sub latibulis silvarum abdiderant, in dormitione quidem 11 criminosi, sed in acclamatione multis[ERROR: no reftable :]multis Z: multi D salubres. Ad eam vociferationem quotquot valuere pedibus fugam in *** [ERROR: no reftable :]in*** caeperunt Z: in diversa caeperunt D caeperunt. Turcae vero tria agmina direxerant. Unum in clivo australi, unde venerant substitit, aliud praedabatur singulas villas. Tertium in medio pagi stabat in armis subsidio praedatorum. Est ille pagus totius insulae maximus, et trecentos armatos strenuos vel uno sibillo consuevit unire, sed tunc pars eorum in civitatem[ERROR: no reftable :]civitatem D: civitate Z ad custodiam urbis evocati pars jam multo ante in triremes Venetorum coacti pars in silvis abditi proprias sedes sine praesidio reliquerant. Itaque praedatores totum illud *** [ERROR: no reftable :]illud *** depopulati Z: illud Rus depopulati Ddepopulati 50 animas abduxere, quarum nulla fuit nisi, vel puerilis, vel foeminea praeter Simonem Simoneti. Tres senes, quorum unusnomine Pellegrinus erat cecus, et tres anus trucidarunt. Tres enim vulneratos dimisere, quorum unus nomine Pellegrinus Chersineus in altam amygdalum se recipiens sagittis plurimis confossus adhuc superstes est. Alter Nicolaus Castropileus[ERROR: no reftable :]ispravljeno iz Casropilleus domi jam oppressus, et e manibus, ac vinculis elapsus tres hostium vulneravit, et ipse levi vulnere sauciatus est. Tertius Joannes Barciottus cum jam tuta petiisset, sensit matrem plorantem respiciensque vidit ab hostibus vinctam crinibus passis distrahi, materna pietate perculsus resumpsit animum, et irruens in hostes quatuor mortifere sauciavit, matremque rescissis vinculis liberavit, et in proximas silvas aufugere compulit, ipse dum pugnaret cum plurimis, qui eum premebant, nec posset hastam, cujus cornu vestibus unius ex adverso pugnantis inhaeserat, ita celeriter explicare ab hoste vulneratus concidit, ibique pro mortuo relictus biduo supervixit felix filius infelici matre libera tamen relicta ob tam praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a secretis Ferrantis Gonzagae in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia, squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum quod inter eos inventus fuerit qui clam a caeteris ex 12 [ex] ipsa navi infantem octo dierum mulieri claudae nuper illic captae tradiderit deferendum suae matri. Cognitis in civitate iis[ERROR: no reftable :]iis Z: his D, quae in Blattensi rure ab hostibus gesta fuerant [ERROR: no reftable :]fuerant hostibus Z: fuerant inter nos luctus deinde etiam tumultus exoritur. Universi enim rurales, sub praetextu invisendi suos, et colligendi, si quae superfuerant hostibus D [hostibus] abire decreverunt. Fuit quidam ex ordine clericali, qui tanquam praesagiens aliquid novi futurum tunc primum armatus ense, lancea, et arcu ignivomo (Deum testatus) non alia de causa, nisi ut caeteros animaret prodiit. Forte nescio cujus greges in nemoribus cubabant. Eadem nocte, vel sequenti cum vigiles inter coruscationes crebras conspicati fuissent navigiola quaedam de navali fratrum minorum de Sabioncello ad nos inter pluviam, et fluctus per tenebras tendere mirifice urbem teruere. Nos rati eas esse semitriremes, quae Blattense rus invaserant, cum aliquibus aliis, quae visae erant in portu figherio, multa tormenta ignea contra eadem navigia adegimus, postea comperimus Novienses illos iter suum sub litore Sabioncelli secus litus[ERROR: no reftable :]litus Z: actam D prossecutos expoliasse rudentibus, et aliis funibus quaedam navigia Sabioncellinorum, et relaxasse restes[ERROR: no reftable :]restes D: vestes Z a terra, propterea fluctibus arrepta illa navigiola nos necquiquam terruerant. Ea nocte duae res contigerunt, altera quod quidam custodes propugnaculi, quod revelinum, seu antemurale appellant, stationem deseruerant propter imbrem, et increpati responderant, quomodo illic possumus persistere, cum aqua sit alta usque ad genua? Sic, inquit Archidiaconus, et ad poplitem usque eandem aquam ingressus unum tantumodo saxum avolvit a profluvio, et statim exsiccatus est locus. Altera quod ex unico ictu bombardellae secus eadem omnium sanctorum jugum, seu axem rotans[ERROR: no reftable :]rotans Z: rotarum D confractum Nicolaus Missulius, et Franciscus Pauli carpentarii eodem Archidiacono cohortante, et facibus cereis lumen ministrante, et coadjuvante, pene quatuor horarum spatio refecerunt. Circa Idus Augusti ex Epidauro nuntium certum accepimus potitos Alchinio Butua, et Antibari hostes terra, marique Ascrivium obsidione premere, et urgere, atque in extremo periculo Ascrivienses versari. Insuper ex 13 communi omnium opinione ferebatur parvam manum mari sufficere pro obsidione Ascrivii, reliquam totam classem properaturam ad expugnationem maritimarum civitatum totius Illyrici praesertim Jadrae, et Sibenici, et is, qui haec nuntiavit detulit etiam literas ab Antonio Palletino ad Philippum Roseneum italo vulgari sermone, et charactere male exaratas. In quibus significabat se esse cum classe Turcica, et venisse dedita opera Ragusium, ut conveniret aliquem ex familia Rosenorum, quia putabat ex eis quempiam illuc venisse, cum autem neminem eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim fratri salutem dicere, et affere[ERROR: no reftable :]affere Z: offere D se paratissimum, in quibus usui esse possit, subscribendo se nominari apud Turcas Jsuphum. Palletinorum familia est in Patria nostra satis antiqua, et nobilis fuerat etiam opulenta, sed postea ad eam egestatem, sicut, et pleraeque aliae redacta[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz redactae erat, ut Zernovaeam rus urbi proximum incoleret. Ex ea Pater Vincentius Theologiae Magister insignis ex ordine Praedicatorum fuit Archidiacono amicissimus, et jure sanguinis quarto gradu conjunctus, propter cujus benevolentiam Rosenei domi suae primo Jacobum, quem mors decennem immatura praeripuit, deinde hunc Antonium utrumque Marci filium utroque parente orbatum educaverunt literis, et moribus imbuendum [ERROR: no reftable :]educaverunt litteris, et moribus imbuendum Z: educaverunt, literis et moribus imbuendum D sed puer seductus in navigationem secessit, et fracta navi ad Chium in manus barbarorum incidit, et captivus Uluzali, alias Ochialini proregis Algerii (quam urbem Iuliam Caesaream aliqui appellabant[ERROR: no reftable :]appellabant Z: appellant D) coactus profiteri Machometanam perfidiam Trierarca, sive Praefectus unius semitriremis[ERROR: no reftable :]semitriremis Z: triremis D evaserat. Tabellarius itaque Marcus Prasiza, qui ejus literas detulerat reddidit eas Archidiacono nomine fratris sui Philippi, qui febri tertiana laborans cum multa familia, et perexiguo viatice invitus cum caeteris navigaverat Jadram versus, et simul cum litteris tradidit etiam sex massas fili sericei [ERROR: no reftable :]sericei : sericini albi minimi pretii in signum (ut reor) ignotae alicujus significationis. Tum vero iis acceptis nuntiis terror omnes nostros invasit. Ipse Praetor palam, et absque dissimulatione deserendam esse urbem nec expectandum hostem nimium 14 praepotentem ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem, et pacem significante. Illi vero interpretati filam vincula minari, et verba nihil prorsus bonae spei polliceri tanto magis turbabantur. Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus Clero[ERROR: no reftable :]Clero D: claro Z misericordiam Dei, et suffragia sanctorum implorante, ac universa multitudine cum lacrymis per eadem verba respondente visum est enim tres missas celebrare, ut diuturnior esset multitudinis occupatio in sacris, et obliviscerentur timoris. Cum igitur jam in Cathedrali S. Marci templo sacra peracta forent, et ad aedem Sanctae Trinitatis[ERROR: no reftable :]aedem Sanctae Trinitatis Z: Sanctissimae Trinitatis Ecclesiam D processum fuisset dum ibi quoque fierent sacra, supervenit de Sabioncello Helius Cervinus Bona nobilis Ragusinus, quem Praetor a sacris in Praetorium deduxit. Ibi paulisper simul remotis † testibus[ERROR: no reftable :]testibus Z: arbitris D collocuti digressi sunt ab invicem, hic in Praetorio remansit, ille reversus est ad Sabioncellum. Tamen Cervinus Bona[ERROR: no reftable :]Bona upisano iznad teksta interroganti Vincentio Roseneo de imminentibus periculis subridens responderat: Omnia bene caedent si Praetor abibit.[ERROR: no reftable :]podcrtano Z Nos sacrificium prosecuti circumlustrata urbe etiam tertio iteravimus Missae sacrificium in omnium Sanctorum aede ante mirificam V. Mariae [aedem][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Franciscanorum effigiem. Ibi contigit quidam ex nostris ex labore, sive lacrymis, vel forsan propter timorem hostium pati spiritus defectionem; ita ut domum delatus tres, aut quatuor horas jacuerit intercluso halitu semimortuus. Nihilo minus postridie vix audita est vox hostes adesse, et ad primam acclamationem inter primos ex urbe elapsus non ante moderavit cursum, quam superatis montibus se reperit procul a Civitate 15 millia passuum. Apparati sacris deinde corpora curavimus. Vincentius Roseneus fratri retulit, quae audierat a Cervino Bona. Ille suspicatus dolo semina terrorum seri succensus quodam calore iracundiae plura animo volvebat, cum in aula praetoria sensit esse de annona 15 publica gratuitis militibus gratis partienda contentionem inter Praetorem, et aliquos nostratium, illo nolente distribui iis autem negantibus posse vivere inclusis manibus praesertim ruricolis nisi succurratur[ERROR: no reftable :]succurratur Z: succurretur D eis. Accessit Archidiaconus, et pedetentin se quasi arbitrum inter eos immisit. Mox Praetorem seorsum interrogavit, cujus esset sententiae, vitandi ne an tentandi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz tendandi fortunam. Respondit ille, fugiendi si vis major *** [ERROR: no reftable :]major ***. Cui Z: maior ingruerit. Cui. Cui ergo, inquit, relinques anonam? Hostibus ne? Satius esset ante fugam neminem ex suis famelicum circa se habere. Demum acquievit Praetor dietim partiri aliquot sextarios[ERROR: no reftable :]sextarios D: sextaria Z, et conscribi nominatim quemque[ERROR: no reftable :]quemque D: quenquam Z, ut si ea partitio Illustrissimo Senatui Veneto grata non fuisset ab unoquoque pretium repeteretur. Accepta libentissime hac conditione, et occupatis caeteris in partiendo, solus Archidiaconus remansit cum Praetore, per tres horas in ejus cubiculo, ubi eum enixe rogavit, ne cogitaret ullo pacto de fuga etiam caeteris omnibus fugientibus. Objecit suadenti duo, alterum quod ipse quoque Archidiaconus fugam moliretur, et ostendit cymbam[ERROR: no reftable :]cymbam Z: lembum D in portu tribus doliolis vini, aliisque sarcinulis onustum, quem Archidiaconus non ad fugam cum esset gravissimi, et tardi motus sed ad subsidium victus Philippi fratris et eorum, qui cum eo sine comeatu abierant transmittendum, si quo modo fieri posset praeparaverat; alterum quod ne octo quidem velis posset resisti, tum propter pugnatorum paucitatem, tum etiam propter murorum debilitatem. Illico jussu Archidiaconi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz Archidiaconus lembus exoneratus sub oculis Praetoris scissa rimula immersus fuit; Deinde omnem multitudinem virorum ipsemet conscripsit, et numeravit, et inventi sunt circiter ducenti, et quadraginta virilis[ERROR: no reftable :]virilis D: virili Z sexus absque mulieribus, et infantibus. Neque tamen Praetor sententiam mutare voluit. Tum protestatione quadam facta stationes ad pugnandum cuique assignatae, et duces sive capita cuique loco ascripti fuere. Sub idem tempus Pharenses celoci celerima advecti nomine publico aliquot cados pulveris bombardici petebant, et repugnante necquicquam Hieronymo Gabrielio cum aliquibus aliis Archidiaconus auctor fuit, ut illis petita 16 concederentur, cum nobis superabbundaret hujusmodi materias[ERROR: no reftable :]materias Z: materies D. Qui enim Alchinium mittebatur sulphureus pulvis illic subsisterat, et nos eo abbundantes effecerat. Totos dies inquietos, totas noctes insomnes agebamus. Interim nuntii assidue vel ex insula de praedis Narentanorum, ac etiam Sabioncellinorum vel aliunde de malo aliquo undique concurrebant. Omnia pernitiem, omnia ruinam, omnia exterminium minabantur. Nihil spei humanae ab ulla usque parte portendebatur. In Deum igitur intendentes, et Deiparae Virginis sanctorumque Caelituum suffragiis innixi toto corde ad solas preces, et obsecrationes assiduas convertimur. Erat videre ante aras quotquot aderant sacerdotes gementes, viros cernuos, senes lugentes, virgines squallidas, mulieres plorantes, pueros vociferantes, et universum populum oppressum pavore angustiis, et amaritudine. Accidit interea, ut vetula quaedam ad Archidiaconum accedens revelabo inquit[ERROR: no reftable :]inquit Z: dixit D tibi visionem, quam hac nocte intuita sum. Videbar ante pedes V. Mariae provoluta poscere huic urbi subsidium, ab eaque mihi responderi. Subsidium dabitur, dic tantum Archidiacono ut robustus sit, et viriliter agat. Et plura erat dictura, sed ad hanc primam mulieris vocem ille a *** [ERROR: no reftable :]ille a *** tentari Z: ille subiratus ( tentari D tentari enim se ab ea verebatur nec adhuc exploratum habet quin[ERROR: no reftable :]quin Z: cur D tentaretur, respondit. Matercula non est tempus anilium somniorum, nec me tanti agnosco. Tu tamen perge orationibus vacare. Et iis dictis imperato ei silentio statim se ab ea subtraxit. Paulo post Vincentius Roseneus pene exanimis accurrit ad fratrem, prodimur,inquiens, heu prodimur, excavatur foramen in turri nova Praetoris, clauso omni aditu, ne cerni possit, et inde sub primis tenebris egressurus est Praetor cum suis. Similiter et plerique alii indignabundi eundem Archidiaconum eisdem verbis conveniunt, et quid opus est facto rogant. Silere eos jussit pollicitus facillime huic malo mederi si ipsi temperarent ab asperitate verborum. Forte incidit Archidiaconus in Jacobum Scapaneum vices Cancellarii gerentem ipsius praetoris fidissimum, et pernecessarium. Hunc perconctatus quid novi Marcus Parsiza[ERROR: no reftable :]Parsiza Z: Prasiza D nuper 17 de Ragusio attulisset? Quamvis sibi non esset ignota ejus relatio, publice enim dixerat, se ferre literas quod 80 Triremes Rhodi custodia erant venturae ad nostri depopulationem, et in itineris medio, quod ea velorum multitudo conspecta fuerat ad Epidaurum vetus, et prope diem hic affutura erat, et iccirco idem Iacobus ex Praetorio egrediebatur, ut specularetur e maenibus si quod usquam velum appareret, et Archidiaconus id coniiciebat. Tamen occasionem diutius cum eo colloquendi nectebat. Caepit Jacobus diversa respondere, et ambages quasdam intereundum [ERROR: no reftable :]intereundum Z: inter eundem D referre. Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant[ERROR: no reftable :]erant Z: essent D ad scalas ligneas Xenodochii juxta portam Australem, care frater (dixit Archidiaconus) num credis me nuntiorum quae allata sunt quicquam latere? Scio 80 vela hostilia expectari, scio te exivisse Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime noverim, tamen non aegre fero a te mihi verba dari[ERROR: no reftable :]verba dari D: vervadari Z; imo cum te fidelissimum Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te obtestor refer Praetori non tantum me unum sed universam Civitatem esse consciam, et nuntiorum et consiliorum ejus, precareque illum ne hinc omnino, vel solum[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz simul ne clam recedat, simulque juravit se haec tum nostrae, tum Praetoriae salutis [ERROR: no reftable :]salutis esse locutum Z: salutis causa locutum esse locutum. Ad haec admirabundus ille defixo in terram obtutu nihil aliud respondit, nisi se libenter Praetori omnia relaturum. Vix eis ab invicem digressis Praetorium patuit omnibus. Archidiaconus conquisitus tandem ad Praetorem in cubiculum secretius admittitur. Ibi Praetor multis verbis conquestus de communibus infortuniis rogare eum suam sententiam cepit. Statim respondit non esse causam, cur a pristina opinione recedat. Tum Praetor literas de Ragusio 18 ostendit. At earum significatione, tanto majorem animum capiendum esse Archidiaconus contendebat, cum certo sciatur classem substitisse, et latrones tantum facturos excursionem. Cum Praetor Rhodiensem custodiam in nos venire altercaretur. Hic autem post muros saxeos nos tutiores fore astrueret, quam hostes ligneis in navibus. Altercantibus eis supervenit cum aliis multis Joannes Baptista Rosaneus Pater Archidiaconi, vir octoginta tres annos natus, qui cum vehementer laboraret, ne Praetor destitueret Urbem, tale ab eo tulit responsum. Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo divelli posset, quin de fuga cogitaret cepit Archidiaconus cum eo agere [vel][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit ut saltem palam recederet, ne recessus eius terrori foret remanentibus. Ille subridiens, tu me, inquit, saxis obrui procuras. Tum Archidiacono lacrimae obortae sunt totis oculis nec ejulatum continere valuit ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro Principe agnosceret, et de cujus salute non minus, quam de sua, et Patriae sollicitus erat. Ex hoc actu commoveri visus est et Praetor, caepit igitur fidentius se gerere sciscitans quonam modo posset palam abire absque periculo tumultus a plebe excitandi. Ad hoc respondit: Si universam multitudinem ad concionem evocaveris, et collaudata ejus allacritate te desiderare cum eis vivere, et mori dixeris, sed necesse esse propter eundem populum te maius periculum subire saltem[ERROR: no reftable :]saltem Z: scilicet D Iadram usque pro praesidio adducendo inter hostes prima[ERROR: no reftable :]prima Z: parva D celoce navigare; interim te commendare universis si oportuerit loci defensionem, et tuum reditum cum valida manu ad breve tempus expectare bono animo horteris quis contradicere audebit? Si vero clandestine per foramen exeas, vereor ne audaculus quispiam plumbeam glandulam ferro cavo ignivomo in te emittat, et totam Civitatem lesae[ERROR: no reftable :]sc. laesae majestatis crimine involvat. Cogitabundus ille aliquantulum substitit[ERROR: no reftable :]prepravljeno, vjerojatno iz subsistit, mox laetus comentum 19 toto nixu complexus mandat familiari suo Marino, et Jacobo Scapaneo omnia expediri, ipse convocato in aula universo populo pauca praefatus trepide exposuit, quae jam praeconceperat, quaeque ab Archidiacono admonitus fuerat. Non defuere, qui clamitarent satius esse Oratores mittere quam[ERROR: no reftable :]quam D: per Z ipsum periclitari, quibus Archidiaconus se opposuit, Nostra inquiens, et Reipublicae magis interest ipsum Praetorem in hoc [ERROR: no reftable :]hoc negotio Z: hoc ultimo negotio D negotio habere Oratorem, quam alium quemvis[ERROR: no reftable :]quemvis D: quamvis Z qui fortasse sub occasione et praetextu legationis quaerit se a nobis subtrahere. Principis est munus suam urbem tueri, Praetor est loco Principis. Perduelionis est censendus reus, qui Principem impediat, ne praesidium suis afferat. Universi acclamarunt rite consuli, nec quemquam esse impedimento, sed opportere accelerare. Tum Archidiaconus ad Praetorem conversus magnifice inquit Rector abeunte te non est aequum relinquere urbem sine capite. Constitue aliquem, qui tuas vices gesturus sit. Ille eum intuens te inquit constituo[ERROR: no reftable :]constituo D: constituto Z tibi curam totius insulae demando. Inter alios ibidem congregatos aderat quidam rabula dicax et seditionum auctor ipsi quoque Praetori invisus. Hic mussitabat in angulo Praetorii, et visus est dicere Egresso Rectore[ERROR: no reftable :]Rectore Z: Praetore D plebs constituet, quem volet vicerectorem. Haec vox terruit Archidiaconum, ne forte seditio oriretur, propterea in hunc modum denuo affatus est Praetorem. Novit presentia[ERROR: no reftable :]presentia Z: prudentia D tua tam Reverendissimum Episcopum quam etiam [ERROR: no reftable :]etiam Reverendissimum Vicarium Z: etiam eius Vicarium Reverendissimum Vicarium cum toto pene clero hinc recessisse; meque licet indignum tamen propter superiorum [licentiam][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit absentiam curam gerere tum sacrorum, tum etiam sacerdotum. Si enim assumerem curam regiminis prophani nescio quantum conduceret. Non subterfugio onus, nec parcam labori, imo in omnibus semper praesto adero. Consulo tamen magis expedire, praeficere 4 seniores urbis. Tres videlicet Nobiliores, et quartum videlicet ex ordine plebeo nominando illum mussitatorem, ut seditioso †[ERROR: no reftable :]nečitko Z: tumultuandi D occasionem adimeret. 20 Non assensit Praetor in rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** [ERROR: no reftable :]lakuna u Z: Latomum Dclaves urbis Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo ***[ERROR: no reftable :]Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino D et Marino suis intimis, et avectus celoce Perastina in habitu vili nautico primo Pharum deinde Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa ***[ERROR: no reftable :]circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D et munitis, quae comunienda[ERROR: no reftable :]comunienda D: comunicanda Z videbantur, non fuit quisque praeter senes invitus, qui non in moenibus vel in viis, vel in templis sponte cubaret armatus ad primam vocem exiliturus in suam stationem. Archidiaconus tamen sub ipsam auroram se domum quiescendi causa receperat[ERROR: no reftable :]receperat Z: recipiebat D, nec unius horae spatio dormierat indutus, cum subito campanarum sonitus ad matutinale officium eum excitavit[ERROR: no reftable :]excitavit Z: excitabat D.

Hoc loco non erit ab re Insulae, et oppidi nomen situm, et munitionem describere, quo facilius, quae paulo post dicentur percipi possint. Ab Antiquis comperio hanc Insulam Corcyram Melenam, sive nigram appellatam (ut puto) a ***[ERROR: no reftable :]ut puto a *** cum utrumque Z: ut puto ob similitudinem situs Pheaciae cum utrumque cum utrumque oppidum septentrionem spectet, commune nomen sortitam, et discrepans a densitate nemorum. In quem sensum videtur declinare carmen de ea compactum[ERROR: no reftable :]compactum D: computu Z Corzula nunc dicor fueram Corcyra Melena Dicta prius, merito nomen utrumque gero. Nam maris Adriaci, Garganea litora contra Densior est piceis insula nulla jugis. Inde Melena vocor, sed ut altera vertor ad arcton Hinc me Corcyrae nomen habere puto. 21

At nova vox venit, quia cingit circulus urbem et parvi cordis moenia nomen habent. Quin refero magni speciem pulcherrima cordis Nam Divus centrum Marcus in urbe tenet.

In ea post Bellum Trojanum Antenor se recepit, ut est auctor Dyctis Cretensis illorum temporum miles, et scriptor, quod possibile est Antenorem translatum in pinguiorem glebam ad Euganeos sociis suis Gnidiis reliquisse.[ERROR: no reftable :]

In ea ...A recentioribus Z: In eam post Bellum Troianum Antenor se recepit, ut est auctor Dytes Cretensis

( illorum temporum miles, et scriptor, et Oppidum condidit;) quamuis Plinius Gnidiorum Oppidum fuisse testatur quod possibile est, Antenorem translatum in pinguiorem glebam ad Eugenos Insulam hanc sociis suis Gnidiis reliquisse. Urbem istam vero ab Antenore, eiusque sociis fundatam fuisse, tum vetustissima traditio testatur, tum quae extant memoriae. Super portam australem veterem modo muro clausam, in lapidem trabe incisum legebatur Carmen, quod defectum sine temporis edacitate, sine hominum iniuria, adhuc vestigia retinet antiquitatis: Hic Antenoridae Corcyrae prima Melenae Fundamenta locant, Nobile gentis opus.

Anno autem Domini 1594. restauratis urbis, Maeniis, Turribus Aedificiis munita Civitas fuit, Antonio Leone Praetore, cuius Stemma gentilium, Leonis, axe transversi, pluribus in locis maeniorum in lapide incisum, expositum fuit. Quod stemma, caeteris ornatius a latere sinistro Porte marine, adintus subscripta habet in lapide haec carmina. Post Ili cineres, haec maenia condidit olim Antenor; veram, ne veterata ruant, Antonii cura sunt integrata Leonis; Reddita et antiquo forma decusque loco.

A recentioribus D

A recentioribus Curzulae nomen recepit, tam urbs,quam insula, et rationem hujus nominis non potui hucusque indagare, nisi quod[ERROR: no reftable :]quod Z: quia D octogesimo a Reate stadio euntibus via Salaria[ERROR: no reftable :]via Salaria Z: via Iuria D praeter[ERROR: no reftable :]praeter Z: iuxta D montem Coritum[ERROR: no reftable :]Coritum Z: Coretum D fuit quaedam Civitas diruta Curzula ut scribit Dionisius Alicarnaseus[ERROR: no reftable :]Alicarnaseus Z: Halicarnasseus D lib. 1. pag.9. et fortasse haec ab illa denominationem suscepit. Longitudo eius[ERROR: no reftable :]eius Z: insulae D ab oriente in occidentem est circiter stadiorum trecentorum latitudo non est ubique aequalis, ubi tamen major non superat nonaginta stadia, ubi minor quadraginta ambitus septingenta. Tota montosa est sterilis, et arida, vitibus apta, et pascuis non inutilis et lignandi comoditate praecipua. In medio altiores sunt montes, et quasi dorsum totius insulae, medietas excrescit extremitates hinc, et inde subsidunt, litora tortuosa multas valles, malefidasque stationes, et portus, et tutos, et magnos intus, et exterius efficiunt. Caput eius ad Eurum Veru dicitur, quoniam protenditur acutum spatio ulteriori per mille passuum, postea dilatatur. Sed ad Zephirum est bifidum, et vallem maximam Sancti Joannis de Gradina quinquaginta stadiorum complectitur. Aquarum dulcium inopiam pluvialibus solatur; fons tamen procul ab eadem valle maxima distat triginta stadiis in campo magno pagi Blattae, qui multoties tantis scaturire solet aquis, ut stagnum ex campo fiat, quod et pago nomen indidit. Blatto enim [ERROR: no reftable :]Blatto enim aquae Z: Blatto enim Iliirica lingua=Stagnum significat; et multoties bicennio, et triennio immo et septennio solent illae aquae D aquae non decrescere[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz descrescere. Cum autem exsiccatae sunt, planities mille et quingentos passus longa, et sex stadia lata remanet 22 huberima[ERROR: no reftable :]huberima Z: uberrima D, ut pote cujus labra proscissa, et seminata, dum aqua decrescit[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz descrescit centesimum reddidere fructum.[ERROR: no reftable :]fructus. Nascitur Z: fructus. Campus in Iure est certi numeri Familiarum, et quolibet Septennio dividitur, more Hungarico, in capita Familiarum; Feminae etiam si maneant innuptae, suam habent portionem. Si tamen nubant, et transeant in familias, quae in agro non habent, ipsae quoque Ius amittunt; tale Ius, nec ratione dotis, nec haereditatis, nec ulla alia via aquiri, vel alienari potest, sed semper manet in eisdem familiis. Duae sunt in singula capita portiones, quas Illirica lingua = Stupi uoccant, una in parte pinguiori, altera in steriliori. Omnes portiones sunt aequales, praeter illas, quae divisoribus assignantur, quae maiores sunt. Divisores autem sunt sex; tres urbani, et tres rurales; et hoc pariter Ius divisorum in certis familiis fixum manet, nec ad alios transit. Portiones, modo majores, modo minores, pro numero capitum, sunt. Nascitur D Nascitur eo in campo uliginosa herba, qua si nimium vescantur armenta adeo pinguescunt, ut morbo correpta crepent, neque carnes, neque pelles ullo sint[ERROR: no reftable :]sint D: sunt Z usui propter morbi contagionem[ERROR: no reftable :]contagionem D: stagionem Z non admodum ab epidemiae peste dissimilem. Si universus[ERROR: no reftable :]universus Z: totus D ille ager coleretur est opinio, quod procul dubio aleret nedum colonos, et incolas sed etiam vicinos. Veruntamen periti profundiorem eum superficie maris testantur, nec posse aquam per canalia in mare deduci perfractis quoque montibus interpositis astruunt. Incolarum vero ignavia nullo pacto excusari potest, quamvis enim raro ager ille inundet, nunquam tamen aratur vel colitur praeterquam pars minima ab orientali latere, ex qua maximos proventus colligere solent. Insula ferax vini thedae, et picis[ERROR: no reftable :]picis duas Z: piscis, sicut, et mare, insula abluens piscium. Duas D duas artes potissimum exercet scilicet carpentariorum ad fabricandas naves, et latomorum. Sita est in Illyrico e regione Gargani lato centum millibus passuum interjacente pelago, in quo a noto Melita ab austro Augusta cum aliquibus scopulis per stadia circiter sexaginta ab Occidente Equinoctiali Issa aestivali vero Pharus per triginta millia passuum procul ab ejus litore proximos excipiunt fluctus. A septentrione autem esset tractus Narentanus, sed interjacet Promontorium Sabioncelli nomine Oeni[ERROR: no reftable :]Oeni Z: Onaei D apud Ptholomaeum notatum, quod continenti juxta Narentani fluminis hostia junctum, et aliquantum ad Epidaurinas insulas in dexteram porrectum mox in sinistram Pharum versus longe ampliori spatio deflectens efficit Isthmum quatuor stadiorum, in quo est civitas Stagni inter duo maria, quorum orientale prospicit Ragusium occidentale vergit in Pharum, et Brachiam. Duo quoque exteriora canalia constituit primum ab oriente cum Melita[ERROR: no reftable :]cum Melita per Z: cum Melita et Augusta, per D per totam[ERROR: no reftable :]totam insulae Z: totam fere insulae D Insulae extensionem porrectum [ERROR: no reftable :]porrectum sexaginta Z: porrectum, centum sexaginta D sexaginta stadiis latum, alterum [ERROR: no reftable :]alterum parte Z: alterum cum parte Dparte Melenae[ERROR: no reftable :]Melenae Z: Onaei D 23 latitudinis sexdecim stadiorum, quorum[ERROR: no reftable :]quorum etiam dispar Z: quorum canalium dispar D etiam dispar est longitudo. Illud enim duodeviginti milia passuum non[ERROR: no reftable :]non prilično nečitko excedit, hoc duodecim superat, quoniam Corcyra cum per id spatium excurrerit postea deflectit in pelagus tota reliqua sui longitudine, et relinquit Oeni [ERROR: no reftable :]Oeni bracchium Z: Onaei promontorii bracchiumbrachium super Pharum se extendentem humili planitie, et Melitense[ERROR: no reftable :]Melitense (sc.canale) sine scopulis est Z: Canale a Melita sine scopulis est D sine scopulis est Cursulense autem tam in introitu, quam in exitu scopulis, et saxis abundat, et propterea periculosum est imperitis praesertim intrantibus. Urbs ab utrisque faucibus circiter quinquaginta stadiis distans, et maximam sumitatem Oeni seu Sabioncelli in septentrione[ERROR: no reftable :]in septentrione Z: in septentrionem D prospiciens in excurrenti[ERROR: no reftable :]excurrenti D: excumenti Z colle quam maenibus[ERROR: no reftable :]quam maenibus Z: quem maeniorum D, ambitu ovalis formae complectitur situata pene tota mari circumdatur,nisi quod ab austro cum reliqua Insula ponte, et fossa, ac navali conjungitur. Aedificia urbana ex vivo saxo albo ibidem exciso structa cum templo, et turri campanaria in umbilico caeteris superiori[ERROR: no reftable :]superiori Z: sublimiori D propter soli inaequalitatem.[ERROR: no reftable :]inaequalitatem. In medio Z: inaequalitatem, qua interiora, eo sunt altiora culminibus aedificia, pulcherrimam visu speciem procul intrantibus praebent. In medio D In medio oppidi platea ex polito saxo ante templum, et campanariam turrim strata omnes totius urbis vias aequali spatio dimensas ad se ducit, unde disticon hoc ei optime convenit:[ERROR: no reftable :]convenit: Z: convenit, cui alia duo carmina a benevolo Poeta addita fuerunt. D Viculus[ERROR: no reftable :]viculus Z: circulus D in medio, denusque[ERROR: no reftable :]denusque Z: densusque D hinc inde viarum

Ordo cingatur Corzula picta manet.[ERROR: no reftable :]manet. Et quidem Z: manet, /Corcula, Dalmatiae non ultima gloria surgit,/ quaeque praemit Venetos, sedula Cura, Patres./ Et quidem D

Et quidem eo tempore locus satis munitus reperiebatur praesertim tormentis. Nam paucis diebus ante bellum motum Raphael Gabrielius a Petro Bragadeno loci rectore optimo missus in legationem Venetiis reportaverat numerum non parvum sclopetorum lancearum, arcuum, sagittarum, et sex colombrinas aeneas emittentes pilas ferreas librarum duodecim. Deinde post bellum jam motum Philippus Roseneus, et ipse orator missus attulerat quatuor petrerias, et duas colombrinas et triginta archibusonorum, et pulveris bombardici copiam, et multa alia tela. Erant et[ERROR: no reftable :]et Z: etiam D in urbe priora tormenta ferrea, et aenea, praesertim unum, quod papale nominant, quod ponderantem triginta libras ferri pilam jaculatur, et in armamento etiam erant multa alia arma bellica. Maenia 24 tamen vetera, et ruinosa instauratione indigebant, Pugnatorum quoque paucitas dubiam tuitionem reddebat. Sed satis divagati ad institutum redeamus.

Illucescente aurora decimo octavo Calendas septembris prope festum assumptionis beatissimae Dei genitricis Virginis Mariae ministri conscenderant campanariam speculam omnium aedificiorum altissimam, arreptisque manu rophalis idest campanarum ferreis maleis sive clavis ferro aes personabant in quendam non ingratum concentum festivis diebus illic de more frequentatum. Vix ter quaterque manum pulsando duxerant, cum statim prospicientes in orientem exclamant.Vaeh, vaeh nobis, ecce tota classis hostilis adest, ecce pansis carbasis[ERROR: no reftable :]carbasis D: carbacis Z, atque citatis remis quinquaginta vela citra scopulos jam jam super urbem feruntur reliquum classis paulo ulterius conspicitur. Clamor est per urbem. Omnes vociferantur fugiendum in silvas apertis portis, ut qui servari [ERROR: no reftable :]servari servetur Z: servari possit servetur Dservetur foeminarum more a plerisque plorabatur. Nec deerant, qui clamarent. En quo nos perduxere consilia nostrorum sapientum aperiantur portae[ERROR: no reftable :]portae D: partae Z. Contigit Archidiacono obviare sorori viduae trahenti secum gemelos quinquennes, et filiam paulo majorem, et eum obtestanti, ut se primam deinde ejus pignora jugularet priusquam hostiles manus experiretur cui infracto animo respondit, ut se, et suos Deo commendet, virili animo sit, pugnet, et pugnantibus auxilietur. Ipse post orationem ad fores Ecclesiae Cathedralis obseratas genibus, flexis breviter peroratam de specula ab iis, quos praemiserat intellexit non esse plura, quam viginti vela jam jam urbi apropinquantia, caetera vero quae putabantur non esse vela sed nubes. Tum cepit per urbem discurrere clamitans, ut quisque ad pugnam in sua statione persistat. Nihil proficiebat, alius mortem minari, alius proditorem appellare, alii se per muros demittere, alii per foramina bombardarum effugere ut quisque erat junior, atque expeditior prior praecipitem[ERROR: no reftable :]praecipitem Z: perspicientem D se mittere de maenibus. Nonulli Hieronimum Gabrielium, cui intempesta nocte Octogenarius Joannes Baptista Rosaneus domum se quietis causa recipiens collega collegae urbis claves commiserat verbis minis, et precibus inducebant, ut civitatis portas 25 recluderet, neque tamen consensit, illi vero vi minima[ERROR: no reftable :]minima Z: minime D usi quamvis possent se demisere, qua et alii. Dum vagaretur Archidiaconus per urbem tanquam furens, obtestareturque singulos ut se ad pugnandum expedirent accurrit ad eum Vincentius frater eius, qui eo usque solus necquicquam contenderat cum multis ne fugerent. Eia quid agendum, inquit, omnes fugiunt. Moriendum hic, respondit.[ERROR: no reftable :]respondit. Tum ambo Z: respondit Archidiaconus. Tu ambo D Tum ambo unanimes jam non verbis[ERROR: no reftable :]verbis D: urbis Z agentes sed armis impetum fecerunt in eos qui fugiebant per foramen turris praetoriae nocte praeterita[ERROR: no reftable :]praeterita reseratum Z: praeterita obstructum, et nuper a fugacibus reseratum, D reseratum. Amotis omnibus obstruitur foramen,[ERROR: no reftable :]foramen, mittitur qui tormentis Z: foramen. Disponuntur caetera; et *** qui tormentis mittitur etiam qui tormentis in hostes ignem daret[ERROR: no reftable :]daret. Sonitu audito in signum pugnae feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim Z: darent, in suam quisque mittitur stationem. Adhuc tamen, (tanta erat animorum consternatio) plures timor in fugam pellebat, quod dolens aspiciens ***. Vincentius Rosaneus *** turrim D . Sonitu audito in signum pugnae feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim altam in suburbium spectantem conscenderat, ut inde fugam eorum, qui ex antemurali propugnaculo in fossam se demitebant, lapidibus desuper conjectis impediret[ERROR: no reftable :]impediret, mutare consilio Z: impediret, et cum nihil proficeret, mutato consilio D, mutare consilio, et commentitio stratagemate adhibito, hostes in terra in angustiis viarum dispositos se cernere, et ab eis singulos quotquot egressi erant vinciri cum ingenti ejulatu proclamavit. Hac voce ab oppidanis audita non est amplius de fuga cogitatum; imo quidam jam et urbe elapsi clamore Vincentii terrefacti a mulieribus per funem retracti fuerunt intra maenia. Veruntamen aliqui post datum ignem revertebantur a tormentis ad egressum urbis, quos Vincentius partim confirmatos eodem remisit[ERROR: no reftable :]maenia. Verumtamen ....quos Vincentius partim confirmatos eodem remisit. Z: maenia. In confusione illa non reperiebantur claves Armamenti *** Archidiaconus sd pulverem bombardicum expediendum fores bipenni perfregit. Quidam tormentis praepositi revertebantur ad eggressum Urbis; hos Vincentius partim structo ferro deterruit, partimconfirmatis eodem remisit. . Archidiaconus ad pulverem bombardicum expediendum foribus *** perfractis, cum armamenti claves non reperirentur perexerat. Interim hostiles triremes confertae impetu ventorum, remigiumque nixu actae celerimo cursu advolant sub ipsa maenia ad ictum bombardae,[ERROR: no reftable :]bombardae, et primo Z: Bombardae. Tunc Campanarum sonitu, ut praedipositum fuerat dato signo, Pugna feliciter incohoatur, et a nostris uanimiter, magno clamore, ad se inuicem animandos, vociferatum fuit , simulque datis ignis Bombardis et ab ijs, qui stabant in maenibus alijs igniuomis tormentis hostes percussi: Primo D et primo quidem clamabant se Christianos esse, ut quidam nostrorum referebant[ERROR: no reftable :]referebant, mox cum Z: referebant, quod et vexilla crucibus transversis insignita prae se ferebant; mox cum D, mox cum viderent in se a nostris emitti ex tormentis ignivomis pilas, auditus est semel clamor virorum, clangor[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz clamor tubarum, crepitus sclopetorum, et tonitrus bombardarum. Tum glandulae minores[ERROR: no reftable :]minores in muros Z: minores hostium in muros D in muros et parietes, ac tecta domorum grandinis more resonabant, sagittae autem imbrem imitabantur. Pilae autem ferraeseptuaginta librarum concutiebant aedificia, ex mortariis quoque triplo majores lapideae[ERROR: no reftable :]lapideae D: lapidae Z pilae non tamen admodum noxiae veniebant. Quando ignem tormentis erant applicaturi animadvertimus, quod concursu omnium undique ex tota navi 26 pupim deprimebant, et proram erigebant, sicque ictus in altum elevabatur in tecta domorum, et in templum, ac turrim campanariam, in cujus sumitate crucem ecclesiasticam auratam cum vexillo rubro, et viridi Archidiaconus ipso in praelio ex inasperato cum acclamatione vivat Christus erexerat, et animum suis ea erectione mirifice addiderat, hostes vero consternatos, et iracundia fractos crucis radii[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz radiis sole repercussi a praelio deterrebant. Nos oppidani pilis librarum sex et duodecim, et triginta distinebamus hostem eminus, et si qua triremium nimis appropinquabat, statim paenas luebat, ita[ERROR: no reftable :]ita pene Z: ita per paene D pene duas horas[ERROR: no reftable :]horas lusimus Z: horas horas pugnatum est. Mutata videbatur in urbe omnium facies; redierant animi; vilissim—timori, in hostis adventu concepto susceperat mens impavida, et fortis Spiritus. Alter alterum ad pugnam strenue gerendam excitabant; omnes in factione, sive pugnabant, sive pugnantibus ministrabant. D lusimus. Hostis[ERROR: no reftable :]hostis repente Z: hostis interea repente D repente litori applicans ad navale remotius, quod est in suburbio ab orientali parte exposuit in terram sub tribus vexillis circiter mille viros, nec interim adigere in oppidum tormenta cessat. Archidiaconus[ERROR: no reftable :]Archidiaconus in propugnaculum Z: Archidiaconus , videns tot hostes navibus eggressos, praevidens aggressuros urbem a parte australi per terram, accurit in Propugnaculum, D in propugnaculum quod Revelinum[ERROR: no reftable :]Revelinum D: nevelinum Z appelant, occurrerat, paucos ibi comperiit, et eos[ERROR: no reftable :]et eos perterritos Z: et novo periculo aliquantum perterritos D perterritos, cum quibus[ERROR: no reftable :]quibus Z: his D tormentum aeneum[ERROR: no reftable :]aeneum D: aenum Z aptavit[ERROR: no reftable :]aeneum aptavit Z: aeneum in hostes aptavit D.Cum ipse vellet ignem tormento temere applicare adductus fuit[ERROR: no reftable :]Cum ipse vellet ignem tormento temere applicare, adductus fuit Gregorius Doimus Z: ac volebat etiam ignem eidem applicare, cum adfuit Gregorius Doimus D Gregorius Doimius lapicida in bombarderium[ERROR: no reftable :]bombarderium D: bombardenum Z ibidem antea deputatus, et totus tremens cum ab Archidiacono animatus[ERROR: no reftable :]animatus D: animaretur Z dixit: O quam bene ageret, si quis me jugularet, tamen pluries in hostes egregie ex tormento pilas adegit. Sed et ex turri nova ad aedem omnium sanctorum nostri egregiam opem coniiciendis pilis ex tormento adversus hostilem classem praestabant. Hostis quoque in eam turrim plura quam[ERROR: no reftable :]quam D: quoque Z in ullum alium locum jaculatus tormenta demolitus est eius ***[ERROR: no reftable :]eius *** Z: eius Pinnas. D In Revelino[ERROR: no reftable :]Revelino D: nevelino Z contigit Archidiacono casus memorabilis, dum prospiceret per murorum foramen, quod balestreriam appellant hostilem classem, ut notaret ictum nostri tormenti, illico pila ferrea ab hostibus conjecta percussit Revelini[ERROR: no reftable :]Revelini D: nevelini Z muros e regione pedum eius et illa quidem repercussa cecidit in exteriorem fossam, sed sanum †[ERROR: no reftable :]sanum + erat Z: saxum quo erat Derat obstructa bombarderia vetus sub eius pedibus introrsus †[ERROR: no reftable :]introrsus + inter pedes Z: introrsus adactum, inter pedesinter pedes absque eius lesione provolutum est, nec ei molestiae quicquam intulit, nisi quod calce totum respersit, et dealbavit, Turcae expositi in terram recta se ferebant in praetoriam. Illic[ERROR: no reftable :]illic D: illinc Z Vincentius Rosaneus Praefectus[ERROR: no reftable :]Praefectus Z: perfectus D fuerat cum aliquot viris, quibus cum[ERROR: no reftable :]cum Z: dum D per urbem discurreret, loci custodiam demandaverat at illi nacti occasionem[ERROR: no reftable :]occasionem aufugerant. Z: occasionem, ante adventum Classis, seu in ipso adventu, aufugerant. D aufugerant. Cum ergo hostes in terram expositos vidisset, accurrens ad suam[ERROR: no reftable :]suam D: suos Z stationem neminem ex iis quos reliquerat invenit. 27 Affuit ei soror Catharina Vitalis cum alia vidua, et quidam senes[ERROR: no reftable :]senes Z: senex D ruricolae, raptim edocet eos modum replendi pulvere sulphureo, et glandulis plumbeis duas ferreas cannas duorum amplissimae longitudinis archibusorum. Ipse unus, alternatim modo hoc, modo illo utens non tantum hostes a spe deiecit, sed et ingentem stragem illorum [edd][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit edidit, Dei singulari beneficio servatus illesus a mille ictibus similium glandium et sagittarum. Duae tamen sagittae sororem in brachio, et alteram[ERROR: no reftable :]alteram Z: altera D viduam inter comas leviter perstrinxerunt, et una glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed [ERROR: no reftable :]sed ipsi Z: sed, et ipsi Dipsi in nostros ingentem multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper[ERROR: no reftable :]aliquantisper Z: aliquantisque D, adigebatque tormenta, et vicinius raptim[ERROR: no reftable :]raptim quoque recedebat Z: raptim appropinquabat. Sed audito tonitru nostrorum Tormentorum, raptim quoque recedebat. D quoque recedebat. Sic pluries tentato aditu procedebat ambiendo ab austro in septentrionem, et cum[ERROR: no reftable :]cum Z: ut D ad angulum venisset diutius ibidem commorata tormentis moenia ita labefactavit, quod nisi a nostris statim tignis, et fulcris sustentata fuissent[ERROR: no reftable :]fuissent D: fuisset Z procul dubio corruissent. Nostri quoque in eos similiter ignivomis utebantur machinis, et[ERROR: no reftable :]et nonnunquam non jaculabantur incessum. Repente Z: et raro incassum inculcabantur. Dum sic pugna, hinc, inde innovatur dubio exitu, sed nostro majori periculo; nimius enim hostium numerus, paucitas nostrorum, moeniorum debilitas, aliqua in parte subefactati ab hostibus muri, urbs absque praesidio disciplinae militiae etiam fortiorum in tanta inaequalitate virium, et pugnantium, fugissent animos *** dum nostros qui eramus paucos, et iam *** Nequaquam tamen deprimebamur; Immo nescio quo Spiritu, revocati timore, et desperare nesciebamus vel in ipsa desperandi neccessitate. Et quidem iam in extremo versabamur periculo, terra marique oppugnati, ex suburbanis Navalibus hostes in urbem Missilia iaculare numquam cessabant Triremes vero circum circa maenia, et aedificia Tormentis quassabant. Undique ruinae, undique pericula, nullam opem nisi a caelo sperantibus. Nec una spes Virginis, certe, Deiparae misericors praesto fuit auxilium; Ipsa Virgo, quae mirificam Imaginem suam ex urbe transferri non permisit, quasi pignus sui Nobis dederat Patrocinis, declarans sub sua Urbem esse tutella, sicut et antea in Aragoniae Classis oppugnatione, ut recens pia traditio fert, demostrarat. Non aliunde, certe, et animositas nostra, et constantia in tot tantisque angustiis. Ecce repente D nonunquam non jaculabantur incessum. Repente exorta borealis aura classem invitam sub moenia cepit impellere, sed veriti hostes remigio se procul ab oppido in occidentem post monasterium Sancti Nicolai in sinulum recepere. Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam cessabant.[ERROR: no reftable :]

Repente exorta borealis aura classem invitam sub moenia cepit impellere, sed veriti hostes remigio se procul ab oppido in occidentem post monasterium Sancti Nicolai in sinulum recepere. Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam cessabant.Tandem terestres Z: Ecce repente (evidens miraculum) exoritur borealis aura, ita vehemens, qualis vix hiemali, rigidiori tempore, bacchari solet, classemque hostilem sub Urbis moenia vi cepit impellere. Veriti hostes, ne, vel in rupes littoris impingentes Triremes infringeretur, vel a nostris quassarentur Tormentis, remigio, ultimo nixu suscepto, *** ab oppido procul fieri curaverunt; et magno conatu remorum, vix Aurae impetum, et Maris undas parte transversa recipientes, se in Occidentem, post monasterium Sancti Nicolai in sinum recepere, nostris prius ictibus, maris postea et Aurae impetu concussis navibus. O subsidium opportunum! Liceat hic mihi dicere quod non tam bene ad suam rem discit Poetae, quam modo ad nostram ego dicere possum de nostra hac Urbe= Felix cui militat Aether,

Et coniurati ueniunt ad Classica Veneti.

Terrestres D

Tandem terrestres[ERROR: no reftable :]terestres copiae Z: terestres hostium copiae D copiae, cum viderent suam classem[ERROR: no reftable :]classem in valle Z: classem tempestate disiunctam et in vallem D in valle reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai cremare, depredatae sunt totum suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis, cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii[ERROR: no reftable :]reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai cremare, depredatae sunt totum suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis, cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii Z: reductam, ab oppugnatione cessarant; et in furorem quemdam actae totum suburbium deprendare, omnes sacras, et privatas Aedes incendere, cum Templo, et caenobio Sancti Nicolai; et navigiis, cadaveribusque suum in ignem coniectis, omnia cremare aggressi sunt. Alii D se ad naves cum praeda receperunt[ERROR: no reftable :]receperunt Z: receperant D alii longius vagati usque ad[ERROR: no reftable :]ad Z: in D proximum rus Zernovae ab igne, et devastationibus temperantes non inde quicquam aliud, nisi campanas tantum abstulerunt, alii[ERROR: no reftable :]alii sub Z: alii, pauci tamen, sub D sub maenibus[ERROR: no reftable :]maenibus iaculationibus Z: maenibus adhuc iaculationibus D jaculationibus vacabant. Circa meridiem animadvertimus tres viros nobiliores, ut ex indumentis apparebat de monte Sancti Blasii suburbano speculari urbis situm, tum timpanis bellicis[ERROR: no reftable :]bellicis prodivimus Z: bellicis pulsatis prodivimus D 28 prodivimus super maenia militari more gradientes tam viri, et pueri, quam mulieres, et [†][ERROR: no reftable :]nečitko: scriba ipse delevit puellae indumentis virilibus[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz viridibus indutae[ERROR: no reftable :]indumentis virilibus indutae Z: virilibus indutae vestibus D omnes armati deducente agmen Vincentio Roseneo, et nobis omnibus ordinatim subsequentibus, ita ut speciem praeberemus plurium, quam mille armatorum. Ad horam vigesimam primam vir quidam sub maenia in fossam subtus pontem accurrit in habitu turcico clamitans se esse Christianum, qui per funem demissum inter nos fuit receptus non saucius quidem, sed clamidis sinistro sinu ob glandulam a Vincentio in eum dum curreret coniectam lacerato vix incolumis. Erat is Hispanus Betius[ERROR: no reftable :]Betius Z: Beaticus D, et ajebat se esse Martinum filium Martini Moralis, et nominari Alli apud Turcas. Ab eo non solum oppugnatorem nostrum Uluzalim, sive Ochialinum Algerii proregem, sed et gesta, et numerum totius reliquae classis didicimus. Neque tamen viro fidebamus quoniam fuerat circumcisus, ut ipse aiebat, coacte. Texebat historiam se viginti annis ante fuisse captum decem [ERROR: no reftable :]decem annorum Z: decem aetatis annorum Dannorum a Mulaibagazone Rege Veles in Libia, quo postea cum suo regno a Rege Fes capto ipse cum aliis captivis in Fes deductus fuerat; ibique violenter circumcisus, neque inde unquam exisse nisi hoc vere nisi cum Scripho regis[ERROR: no reftable :]regis D: regi Z Fes fratre servituti eius mancipatum, et modo opportunitatem nactum aufugisse. Nos hominem in vinculis, et custodia tenuimus. Interim de valle hostis movit classem pedetentim per canale[ERROR: no reftable :]Interim de valle hostis movit classem pedetentim per canale Z: Interim, cessato vento, hostis de valle pedetentim movit Classem per Canale D in occidentale litus Sabionceli. Ex viginti triremibus, et semitriremibus nulla erat, quae non fuisset aliquo a nostris damno affecta, alii malus, et antennae perfractae, alii rostra adempta, alii prora illisa alii puppis inquassata[ERROR: no reftable :]in dodano iznad quassata; conquassata D.[ERROR: no reftable :]inquassata. Ex transfuga Z: conquassata. Decem, inhabilis effectae, ab aliis remulco trahebatur. Ex transfuga D Ex transfuga intelleximus centum, et octoginta Turcas, et totidem captivos[ERROR: no reftable :]captivos eo proelio Z: captivos, quantum ipse nosse potuit, circiter, eo proelio D eo proelio periisse. In medio canali obviaverunt duae lintres Sabioncellinorum munera deferentium, qui nobis postea retulerunt, quod admissi ante Uluzalim commendaverant[ERROR: no reftable :]comendaverant Z: comendaverunt D se poscentes indemnitatem, quam ille benigne promisit, et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum praesidium in Curzula foret ***[ERROR: no reftable :]foret *** ipsi Z: foret quodque ipsi D ipsi responderunt se 29 ab illis civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit in urbem jam a multo tempore. Deinde quaesivit an Triremes Venetae fuerint sub eo oppido a quindecim diebus citra, qui responderunt fuisse. Subjunxit ille praesidium fuit dimissum[ERROR: no reftable :]dimissum Z: admissum D, verumtamen majores, et munitiores urbes in Hispania ego consuevi debellare, caperem et hanc sed non vacat mihi. Dimissis eis se recepit in portum figerium sub Sabioncello procul a nobis circiter tria millia passuum. Ibi per totam noctem, et sequentem diem refecit quassas[ERROR: no reftable :]refecit quassas Z: refecit naves quassas D nullam interim molestiam nobis[ERROR: no reftable :]nobis D: eis Z inferendo. Nostri profugae[ERROR: no reftable :]profugae Z: perfugae D, qui eo mane ante hostilem adventum ex urbe se per muros dimiserant omnes incolumes evaserant[ERROR: no reftable :]evaserant D: evaserunt Z quidam intra dumeta, et silvas latuerant, alii Augustam Ragusinorum insulam trajecerant[ERROR: no reftable :]trajecerant D: trajecerunt Z. Nonuli cimbam nacti recte Jadram transvolaverant[ERROR: no reftable :]transvolaverant D: transvolaverunt Z nunciantes, captam[ERROR: no reftable :]captam, et incensam Z: captam Urbem et incensam D, et incensam fuisse Corzulam, seque [ERROR: no reftable :]seque amputari Z: seque Archidiacono, et eius fratri Vincentio, fortiter praelantibus, intra portas urbis caput amputari Damputari, seque vix praecipiti fuga evasisse semineces[ERROR: no reftable :]semineces D: seminaces Z. Praetor noster audito hoc nuntio gratias egerat Deo, quod quae praeviderat, iuxta eius opinionem evenerant. Nostri vero, qui antea illuc navigarent in luctum resoluti sui immemores nostrum casum deplorabant.[ERROR: no reftable :]deplorabant. At nos Z: deplorabant. Sed paucos post dies, acceptis veris nunciis, dolore in gaudium converso, confusis nunciatoribus mendacibus, de nostris victoriis, et incolumitate alacres, festivi in patriam redierunt. At Nos D At nos Dei munere servati licet in ipso praelii ineundi principio pavidi, et perterrefacti, et quidam etiam trementes[ERROR: no reftable :]prepravljeno videremur, tamen postea caepta pugna adeo alacres evaseramus, ut spiritu quodam divino vires nobis auctas[ERROR: no reftable :]auctas Z: acutas D nos ipsi admiraremur. Erat videre senes etiam octogenarios discurrere, hortari tela ministrare, juveniliaque opera tanquam robustissimos exercere. Joannem Baptistam Roseneum agentem octogesimum tertium annum, et ob senium inferiori debilitata mandibula aperto ore hiantem nemo est qui non viderit hastam dextera quamvis effecta vibrantem, et juniorum animos verbo, et exemplo excitantem. Mulieres non amplius pavidae muliebri more se in luctum dabant, sed audacter arma tractabant, et si quae[ERROR: no reftable :]si qua D: signa Z vulnerabatur aequo[ERROR: no reftable :]aequo ferens Z: aequo omnia ferens D ferens animo, nec[ERROR: no reftable :]nec D:ne Z ingemiscebat quidem sed prosequebatur opus suum. Puellae solitae ad auram trepidare armis ministrandis obriguerant, Pueri atrocitate quadam praeter aetatem hostibus erant damno, et formidinis, viri qui certe perpauci supererant ingenti fortitudine munia obibant, nulas vitantes vices, nec ulli parcentes labori. Nec quisquam erat,ex quo jam caeperat pugnari 30 qui suum in quopiam[ERROR: no reftable :]quopiam D: quapiam Z genere desiderari offitium operam, vel laborem permittebat[ERROR: no reftable :]permittebat D: praemittebat Z. Post praelium amotis hostibus delectum omnium quotquot erat intra oppidum arma gererent [ERROR: no reftable :]quotquot erat intra oppidum arma gererent Z: quotquot intra oppidum arma gerrerent Ddiligentissimum Archidiaconus habuit. Hoc in loco consentaneum mihi videtur cunctorum sigillatim[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz singillatim nomina inserere, ne quisquam sua laude defraudetur, et ut Dei beneficium ex debilitate pugnatorum agnoscatur. Imprimis[ERROR: no reftable :]imprimis Z: in primis D ex ordine sacerdotali erant quinque. Ipse nimirum Antonius Roseneus juris peritia insignitus ejusdem loci Archidiaconus quadragesimum septimum annum prope finem mensis Octobris ad tertium (ni fallor) calendas Novembris expleturus. Marinus Vidosius Canonicus vir certe in illis periculis valde utilis in excubiis nocturnis diurnisque pervigil precandi Deum assiduitate indefessus, et quod notatu dignum est, cum alias sit semper valetudinarius, et sexagesimo anno appropinquaret, agilitate, et exercitatione praecipuam ad omnia operam praestabat. Antonius Paulius cognomento Rufus. Marcus Milateus alias de Charis[ERROR: no reftable :]Milateus alias de Charis Z: Miloteus alias de Caris D, qui certe tormentariis elapsis adigendorum tormentorum vicem strenue subiit, et de turri Omnium Sanctorum hostes damnis plurimis affecit. Antonius Pomeneus, sive Mamentinus[ERROR: no reftable :]Mamentinus Z: Mementinus D sacrista. Ex Patriciis fuerunt tantumodo viginti unus, videlicet Jo. Baptista Roseneus 83 annorum circa Idus Octobris explendorum, Hieronymus Gabrielius quindecim annis junior. Marinus Obradi pene paris aetatis ad Hieronime [ERROR: no reftable :]pene paris aetatis ad Hieronime Z: paene eiusdem aetatis cum Hieronymo. D. Nicolaus Vidosius senior, qui licet aegrotaret, tamen ad pugnam exierat, Nicolaus Arnerius, Nicolaus Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus, Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit seu artificum erat numerus 66, videlicet Marcus Ressa carpentarius bombarderius ad puteum salsum, quem Slatinam dicunt, Franciscus de Milo graecus mercator. Mucus Radatovius nauta. Georgius de Ragusio Rosenorum domesticus. Nicolaus Epirota, alter Rosenorum famulus sagittandi peritia satis 31 instructus[ERROR: no reftable :]sagittandi peritia satis instructus Z: excellens sagittarius D, Anton de Ragusio bajulus, Franciscus Profaticus[ERROR: no reftable :]Profaticus Z: Profacius D Nauta seu piscator, Nicolaus Christophori piscator. Lucas Macellarius. Christophorus de Paulis Latomus. Franciscus ejusdem Christophori filius similiter Latomus. Marcus Radius Agricola, Toncus[ERROR: no reftable :]Toncus Z: Tomas D Osliza bajulus infirmus, et inutilis. Franciscus Jurievius Doliarius, qui et ipse bombarderii munus in praelio satis naviter[ERROR: no reftable :]satis naviter Z: optime D obiit. Gregorius Clariceus bajulus, Nicolaus Magliceus pistor, Jacobus Matcovus de Ragusio Nauta, Marinus Pharensis, qui recedentem puppim regiam Ullucelini ictu bombardelle ab aede Sancti[ERROR: no reftable :]sancti Z: sanctissimae D Trinitatis percussit, Vlachusa, alias Blasius de Longo agricola, Gregorius Martuleus[ERROR: no reftable :]Martuleus Z: Marticleus D nauta, Nicolaus Vlacotimus[ERROR: no reftable :]Vlacotimus Z: Vulathotinus latomus. Marinus Suturiza cognomento Rex piscator, Franciscus Gerbinus[ERROR: no reftable :]Gerbinus Z: Garbinus D piscator. Petrus famulus Tronconeorum alias Philippinorum. Nicolaus Gurdius surdus Doliarius. Joannes Grusius piscator, et Stephanus eius filius. Nicolaus Sagedinus Doliarius. Antonius Costa latomus. Nicolaus eius filius bombarderius adustus Gregorius Doimius latomus, Marinus Surateus pede truncus[ERROR: no reftable :]truncus Z: trunculus D latomus. Antonius Pomeneus senior carpentarius, Franciscus Bonvardo piscator. Antonius Vitcovius piscator. Marinus Bavonisius[ERROR: no reftable :]Bavonisius Z: Banisius D, alias Baziza agricola bombarderius.[ERROR: no reftable :]bombarderius, Andreas Vlacotinus Z: bombarderius. Andreas Riganus baiulus. Franciscus Carlius latomus. Marcus Milanconus agricola bombarderius. Andreas Vulatcotinus D Andreas Vlacotinus nauta aegrotus. Matheus Calavagna bajulus senex, Franciscus eius filius bajulus, Joannes Valentinus cerdo. Franciscus Pauli de Lesina carpentarius, et in hac expeditione papalis tormenti bombarderius valde utilis, et commendabilis, Lupus Ucatius, Franciscus Batocanius latomus bombarderius adustus. Paulus Radeteus bajulus. Vincentius Goriglavius, alias Ardentinus, Vincentius de Ragusio bajulus, Joannes Theodori grecus de Valona externus, quem licet suspectum haberent Cives, tamen experti sunt fidelem, et strenuum, et viriliter se gerentem, aliosque insuper animantem. Marcus de Paulis latomus,[ERROR: no reftable :]Marcus de Paulis latomus, Michael faber Z: Marcus de Paulis latomus. Hieronymus Pomeneus latomus. Michael faber D Michael faber ferarius septuaginta annorum, Marcus eius nepos ejusdem[ERROR: no reftable :]eiusdem D: eius Z artis faber. Joannes Pharensis gener castellani pastor. Marcus Radoevius[ERROR: no reftable :]Radoevius Z: Radomius D pastor. Petrus Cuppussina agricola, Lucas Smerchigna carpentarius, Joannes faber ferrarius ejus gener. Gaspar de Istria bajulator. Andreas Miglienovus senior orationi tantum ante aras utilis. Natalinus †[ERROR: no reftable :]nečitko Mathzi[ERROR: no reftable :]Mathzi kao i kasnije u tekstu Mathqi vjerojatno je krivo prepisan Mathei pisan pomoću e caudata koji ovaj prepisivač ne koristi greci carpentarius. Lucas Marci Ciore piscator, Vincentius Bilcovuius[ERROR: no reftable :]Bilcovuius Z: Billovuius D, Vincentius Pauli Bigalnei[ERROR: no reftable :]Bigalnei Z: Biganei D, Vincentius Mathqi [ERROR: no reftable :]Mathei piscatoris; et hi quinque ultimo loco descripti erant pueri decem, aut duodecim annorum ex Blattensibus ultra patricios fuerunt dumtaxat decem[ERROR: no reftable :]decem Z: undecim D, videlicet 32 Joannes Orebus, Nicolaus Bajus[ERROR: no reftable :]Bajus Z: Bacius D, Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius, Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus, Paulus, Bossidarus. Octo fuere Pupnatenses, videlicet[ERROR: no reftable :]Videlicet Marcus Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus. Petrus et Michael Separei. Marcus Motusius. D Marcus Matusius, Mathqus[ERROR: no reftable :]Matheus Stanisius, Joannes Roscovius, Jacobus Angelinus, Petrus Pharius famulus Juriceorum. Totidem Lumbardini inventi sunt, ultra eos, qui cum Civitate numerati[ERROR: no reftable :]numerati Z: anumerati D fuere videlicet Joannes [Melissae][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Buzzalinus[ERROR: no reftable :]Upisano iznad Melissae, Bernichius Jelicius, Nicolaus Musius, Marinus Radinus, Joannes Radinus, Marcus Cernogareus, Marcus Rogaceus, Stephanus Melissae. Zernovini ceteros superavere; utpote quorum numerus triginta quinque armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus. Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas, Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni, et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne[ERROR: no reftable :]Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus, Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus, Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus. Nicolaus Cuspilus, Joannes Bosinovus. Stephanus Bella infirmus. Praeter hos, qui centum, et quinquaginta trium summam complent nemo alius manum[ERROR: no reftable :]manum Z: marium D nisi forte quisque infans, ut erat Horatius, et Annibal Vidalei in ea repertus est, quin et ex his senio confecti, et effatis viribus plerique erant. Ex omnibus nostris duos tantum invenimus interemptos, Andream Uscocium ad latus, Vincentii Rosenei, et Franciscum de Ostois obrutum ruinis maeniorum ex ictu hostili collapsorum. Vulneratos, et quidem leviter sex, totidem quoque mulieres saucias, adustos ex rapida festinatione a semetipsis quinque, quorum unus Franciscus Costa latomus paucis post diebus interiit dignus certe juvenis memoria perenni, ut pote qui maluit cum parente, et patria commune [omnia][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit subire periculum, quam sibi tantum [ERROR: no reftable :]tantum ignaviter Z: tantum per fugam ignaviter Dignaviter consulere. Nam audito hostili paratu Ragusio digrediens ubi tunc morabatur cum uxore et filiis, et pedestri itinere properans sponte se intra muros inclusit semper sermone, et re ipsa cives ad deffensionem Patriae cohortatus, quem eo libentius collaudo, ut discat posteritas imitari. Alter eorum[ERROR: no reftable :]eorum Z: etiam D Franciscus Batocamius arefacta manu, et utroque pede claudus, evasit; reliqui convaluere. Numerus elapsorum fuit centum paulo plurium 33 nec ab hostibus, quisquam captus fuit praeter solam Catharinam Marci Radoevvii pastoris suburbani filiam. Sub vespertinum crepusculum advenere ex eis aliquot veniam deprecantes, et arcenti eos vulgo cum saxis vix potuit Archidiaconus suadere per funem recipere[ERROR: no reftable :]suadere per funem recipere Z: suadere, ut per funem reciperentur D, nec valuit cohiberi temeritas, quin unus graviter in fronte feriretur. Tanta est nostra in prosperis humanae charitatis oblivio. Paulo ante vix pietatem divinam lacrymis, et planctu in commiserationem nostri defleximus, et[ERROR: no reftable :]et Z: ut D non sponte, sed vel metu majoris periculi, vel necessitate coacti praeter voluntatem nostram in urbe deprehensi fuimus, et tamen in proximos nostros, qui nobis alacriores fuerint, desevimus, nec id cognatorum nostrorum defectibus ***[ERROR: no reftable :]nec id cognatorum nostrorum defectibus *** et nulla Z: nec in cognatorum nostrorum defectibus connivemus. Et nulla D et nulla quidem ratio potuit plebem ad eos recipiendos inflectere, nisi ut plures in urbe reperiuntur, si forte rursus oppugnaremur, quamvis aliqui nihil melius cum eis fore contenderent quorum licentiam Archidiaconus, et verbo, et auctoritate coercuit. Noctu ante sextum decimum Calendas Septembris Uluzali cum suis avectus est Pharum versus quod est Caracosia[ERROR: no reftable :]quod est Cracovia ad quinquaginta quinque Z: cum est Caracosia cum quinquaginta quinque D ad quinquaginta quinque velis per nostrum canale. Paulo post in tenebris tertia vigilia preteriit ipse quoque Pharum tendens, nec in nos quicquam tentavit[ERROR: no reftable :]tentavit Z: attentavit D a nobis quoque minime tentatus. Eodem die sub tempus postmeridianum[ERROR: no reftable :]postmeridianum Z: pomeridianum D venit custos de montibus, nuntians celocem quandam ex alto celerem tanquam avem in Augustam venisse, et inde ad nos remis velisque tendere, nec multo post affuit celox, cui praeerat Nicolaus Hydruntinus[ERROR: no reftable :]Hydruntinus Z: Hydrantinus D, qui retulit nostram classem prope diem adventuram in hostes animo pugnandi. Ea spes nostris consolationem attulit non levem. Et quamvis Archidiaconus sciret, nondum omnem confederatorum manum simul esse congregatam, tamen amplificavit spem, et nuntium, ut nostros animaret. Is venerat, ut numerum et robur, et hostium gesta exploraret. Nos quaesitis eius satisfacientes tertia die eum a nobis dimisimus cum literis Archidiaconi tum ad Serenissimum Imperatorem[ERROR: no reftable :]Imperatorem Z: Principem D Venetiarum ex Apulia ubicunque primum applicuisset[ERROR: no reftable :]applicuisset Z: applicavisset D terra transmittendis, tum etiam ad Excelentissimum Classis Imperatorem eidem consignando transfugam illum Granatensem, sive Beticum, quem ille in se suscepit Imperatori Venerio exhibendum, quae omnia num praestiterit, ignoramus. Vereor tamen in quibusdam eum deffecisse. Nam auditum quidem fuit pro certo reditas fuisse litteras Augustino Barbadico sed non transfugam neque litteras ad Imperatorem perlatas. Uluzalis, et Caracosia in depredandis Pharensibus, qui urbem deseruerant, et in arcem confugerant sex dies sumpserunt[ERROR: no reftable :]sumpserunt Z: consumpserunt D, in quibus totum pene suburbium cum duobus 34 Monasteriis Franciscano, et Dominicano, et intra maenia multas aedes sacras et prophanas concremaverunt. Per totam quoque Pharensem Insulam circum vicina maria[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz maenia impune vagati incendiis, et depopulationibus caedibusque grassabantur[ERROR: no reftable :]erassabantur Z- greška prepisivača: grassati sunt D, tamen Gelsae pagum turricula defendit, et in monte Samotuorio incolae strenue se tutati sunt, et ut fertur ducentos Turcas occiderunt, quo in loco mulieres egregiam operam praestitisse dicuntur[ERROR: no reftable :]dicuntur D: dicitur Z in efodiendis saxis, quae telorum vice viris in hostes ministrabant. Narentani quoque latrones exierant, praedasque hinc, et inde agebant, et ex nostris pagis intra illos sex dies circiter septuaginta duas animas avexere. Ante decimum Calendas septembris Uluzalis cum suis intempestae noctis silentio tacitus praeter Curzulam sub litore Sabionceli praeteriit, et rectum cursum ad classem habuit. Caracosia eo die a capite occidentali Sabionceli ad insulam nostram in vallem Tonsoris circa horam tertiam diei cum suis quinquaginta sex velis sub nostris oculis traiiciebat, et in traiiciendo non omnes simul naves, sed binae, vel ternae, et longo intervallo procedebant, eodem quoque ordine reversae sunt ad vespertinum tempus sub Sabioncelum intra unius horae spatium. Quid sibi vellet illa morosa trajectio nos nescibamus. Verebamur tamen eum milites emisisse, qui nos ex insperato a terra invaderent, quando ipse a mari oppugnaturus afforet[ERROR: no reftable :]afforet Z: offeret D. Icirco totam noctem insomnes egimus, et quidem[ERROR: no reftable :]quidem D: quid Z alii vehementer pugnam exoptabant, ut fugae ignominiam resarcirent, alios in oppidum rediisse thaedebat, alii taciti finem praestolabantur, supplicationibus, et orationibus vacantes. Ego certe in priori illa Uluzalina pugna fateor, me vel numine[ERROR: no reftable :]numine Z: omine D, vel temeritate, aut desperatione arreptum[ERROR: no reftable :]arreptum Z: correptum D mente hebetata[ERROR: no reftable :]hebetata D: hebebata Z obriguisse in mortis contemptum, sed Caracosianum adventum prorsus nihili [†][ERROR: no reftable :]nečitko: scriba ipse delevit feci, tum propter nostrorum animum[ERROR: no reftable :]animum D: omnium Z priori excitatum praelio, tum propter hostium debilitatem, non enim erant integrae triremes,[ERROR: no reftable :]triremes, nisi Z: triremes, ut Uluzalinae, nisi D nisi perpaucae, sed breviora navigia in quibus neque tormenta violenta, nec pugnatorum multitudo nimia esse poterat. Circa quartam vigiliam Caracosiana manus praetereundo silenter[ERROR: no reftable :]silenter D: silente Z rasit iter litore Oeni, seu Sabionceli, et ad aquas Terstenice[ERROR: no reftable :]Terstenice Z: Terstenizae D viginti quatuor stadia procul a Curzola ex orientali parte per duas oras substitit. Ibi ter aciem instruxit tanquam in nos irruiturus, ter etiam instructam solvit. Demum a caeteris avulsae quatuor semitriremes ad Franciscanorum scopulum perexerunt, et monasterium totius Illyrici pulcherimum ablatis campanis incenderunt. Templum autem augustissimum non potuit cremari, quoniam ex saxo vivo, et topho in fornicis modum constructum fuerat, interiora tamen quaeque lignea in favillam redacta parietes fumo 35 infecere. Postea universa illa manus profecta est ad pagum Lombardae ad Veru, ubi sunt loca nostra delitiosa. Illuc enim venere cum praeda, qui praecedenti vespere expositi fuerant in valle Tonsoris circiter mille quingenti viri. Hi totam noctem quieti in litore dormiverant[ERROR: no reftable :]dormiverant Z: dormierant D, et ab hora prima diei se per latitudinem insulae difundentes[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz defendendes a medio insulae in orientale[ERROR: no reftable :]orientale cavernas Z: orientale caput proceperant scrutantes omnia dumenta, nemora, saltus, valles, montes et cavernas D cavernas, in quibus comperierunt circiter 34 rurales promiscui sexus, qui nullo pacto cogi poterant, ut intra maenia se transferrent. Pecorum vero copiosam praedam avexere, et quae sibi visa sunt non avehenda[ERROR: no reftable :]avehenda caedentes Z: avehenda esse, cedentes D caedentes in silvis stravere corvis, et vulturibus in escam. In Lombarda omnes genio indulxere, et post crapulam in aedes debacchati eas ignibus devastarunt. Interim celocem vidimus [ERROR: no reftable :]vidimus etiam Z: vidimus circa Melitam remis, velisque in nostram insulam utentem; vidimus etiam Detiam triremem ex Caracosienis statim in eam contendere, et postquam cominus congressae sunt, vidimus quoque ambas simul ad reliquas raptim redire, in quorum adventu illico omnes vela ventis dedere. Nos primo conjecturis id quod erat conjectantes a praefecto classis Turcicae venisse[ERROR: no reftable :]venisse D: vomisse Z Caracosiae praeceptum, ut ad reliquum navalem exercitum propere festinet, deinde etiam ab emissis exploratoribus de hoc certiores facti, postero die solemnes non solum[ERROR: no reftable :]solemnes non solum Z: non solum solemnes D annuas supplicationes a nostris majoribus institutas ob defensam fortiter eo die patriam ab impetu vehementissimo classis Aragoniae anno octogesimo ante, verum etiam publicas gratiarum actiones quam maximas potuimus de liberatione imminentium periculorum totis cordium affectibus prae gaudio collacrymantes exolvimus, et collectas aliquot pilas, et jacula in nos ab Uluzalinis adacta in templo cathedrali, tanquam trophaeum iuxta scuta Aragonia cum hujusmodi inscriptione olim a majoribus dedicata.

(Parthenopes Regem, Sociosque hinc classe repulsos Testantur[ERROR: no reftable :]testantur Z: testentur D natis scuta dicata Tholo.) Deo, ac Virgini matri, nostrisque tutelaribus Divis Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae protectori praecipuo, omnibusque Celitibus pie sacravimus rem tali carmine subsignantes:

Inter mille rates sospes Corcyra Melena Vauceli pulso parta trophaea dicat. Virgo tuo a partu quingentis mille peractis et decies septem proximus annus erat. Lux quoque fulgebat, qua coelum invecta petisti, cum bene res cessit numine gesta tuo, 36

Tu nos servasti, servaras ante parentes Cum stetit in nostram Bartholomaeus opem Nos tibi commendet Marci tutela Beati et prece coelituum perge fovere tuos.

In te spes nostra est, per te tibi vincimus usque et sine Te[ERROR: no reftable :]sine Te ruimus D: sine ruimus Z ruimus. Semper adesto tuis. Quod quidem Epigramma breviori compendio sic immutatum est Virginis a partu quingentis mille peractis, et decies septem proximus annus erat. Aere[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz Ane pilis necquiquam Vauzellinus adactis Disjecta hinc pulsus per mare classe ruit; Gesta die res est, quo Virgo ascendit Olympum Urbs memor haec Divae parta trophaea dicat.

Post haec litteris Archidiaconi certiore facto de incolumitate nostra, et de recessu totius hostilis classis ex Adriatico sinu Iacobo Foscareno, et Philippo Bragadeno, quorum alteri terrestrium, alteri maritimarum rerum Illyrici a senatu cura demandata fuerat, et transmisso ab eis tunc primum hoc felici nuntio ad senatum non tantum trepidatio universi sinus[ERROR: no reftable :]sinus soluta Z: sinus Dalmatiae soluta D soluta est, sed ex Curzulensi facinore ab omnibus capta fuit ingens laetitia, quam etsi[ERROR: no reftable :]etsi Z: et si D non ausim nominare praesagium eodem anno subsecutae ad Corinthiacas fauces magnae navalis victoriae, non vereor tamen astruere gesta Curzulensium non parvum fuisse nostris invadendorum hostium calcar, et stimulum. Fortunam dominari in bello, gentilium est dicere. Longe praestantius Sacrae Scripturae consuetudo Deum solet Dominum exercituum appellare, ita ut in medio sacrorum nostrorum sanctissimus ritus coelum, et terram plenam majestate Dei exercituum testatur. Nam dictio Sabaot Dominum super exercitus significat, ut omnes passim intelligant fortunam nihil prorsus esse, Deum vero auctorem omnium rerum vires quoque exercituum moderari. Quod si unquam alio tempore, et usquam alibi divini numinis potestas humano generi patuit, plane in servanda Curzulensi urbe manifeste constitit. Ut enim involvantur silentio, quandoquidem absque lacrymis referri nequeunt) tot aliae munitissimae urbes captae incensae deditae, quis 37 nisi divina pietas eam[ERROR: no reftable :]eam Z: hanc D urbeculam desertam debilibus muris parva manu, et ea imbelli praeservavit? Quis pueris rei bellicae imperitis stratagemata consilia, robur, et audaciam subministravit?[ERROR: no reftable :]subministravit? An Z: subministravit? Quis faeminis cor, animumque dedit, vel puellis, ut virili habitu indutae, inter arma, vulnera, et pericula impavidae, tela vel ministrarent, vel tractarent? An D An non Dei munus est[ERROR: no reftable :]est Z: fuit D vigilantibus frustra custodibus per ministros sacrorum furtivam hostium invasionem patefieri? Nunquid non est Dei beneficium ex nostris, qui debilitatem obsessorum proderet, captum fuisse prorsus neminem? Cum utique plurimi, dum ex urbe fugiunt sagittis, et plumbeis glandulis ab hostibus fuerint sauciati, sicque vulneribus retardati, ut facillime capi potuerint? Quale vero est illud? Quod in sinu Rizonico quadrigentorum triremium hostilis classis reperitur, et ex ea deliguntur Caracosia, et Uluzalis, qui excursiones per Illyricum faciant ambo instructi, et parati, ille secum deducit quinquaginta quinque vela hic viginti majora, simul ad praedam discedunt sed dum alter alterum praedandi studio praevenit[ERROR: no reftable :]praevenit Z: pervenit D cujus nisi divinae providentiae fuit ne ambo simul[ERROR: no reftable :]simul Z: simul fere D eam adorirentur, cum ambo ad id simul profecti sunt, et ambo simul eam insulam praetergressi in Pharenses grassati[ERROR: no reftable :]grassati D: crassati Z fuerint? In reditu autem a Pharia depopulatione unde est, quod iterum disjunguntur, et alter denuo tentare perrhorescit alteri non vacat? O Virgo beatissima, quam de hac tenebrosa caligine translatam nostri causa ante perspicuum summi Dei thronum astare credimus, ut quemadmodum in terris humano generi virtutum[ERROR: no reftable :]virtutum D: virtutem Z exemplar in admirabili humilitate praestitisti, ita et super coelos coelorum proxima Dei potestate praedita ad nostram utilitatem regnes : Agnoscentis hoc singulare a te munus populi adauge precamur fiduciam, et quos toties ex tot internectionum[ERROR: no reftable :]internectionum D: internitionum Z casibus misericorditer eripuisti, cumulatis benefitiis in perpetuam clientelam cum Beatis Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelista ceterisque Divis perpetuo servandos intra sinum benignitatis tuae suscipe, ut in fide filii tui radicati, nec unquam ad alienos cultus ulla labefactatione detracti, et in hac et in coelesti patria protectionis tuae fructum assequamur. Indulgente votis hujusmodi piissima eiusdem servatoris[ERROR: no reftable :]servatoris Z: salvatoris D nostri filii tui Iesu Christi clementia, cui simul cum Patre, et spiritu sancto sit semper honor perpetuus, et aeterna gloria. Amen.